De ontwikkeling van sociale sportinitiatieven (2015)
Het Oranje Fonds bevordert sociale betrokkenheid en participatie in de samenleving. Sport verbindt mensen, op het sportveld en daaromheen. Daarom is het fonds in 2014 het programma Kracht van Sport gestart, met als doel “de sociale betekenis van sport vergroten en samenhang en betrokkenheid in de samenleving bevorderen”. Voorafgaand aan de start van het programma is de behoefte onderzocht en de opzet van het programma besproken met onder andere NOC*NSF en NISB. Het oorspronkelijke doel was om voort te borduren op bestaande sociale sportinitiatieven. Tijdens de werving- en selectieprocedure bleek echter dat er vooral nieuwe initiatieven werden ingediend en opgezet.
Een verklaring hiervoor is deels te vinden in de database van NISB met erkend sport- en beweegaanbod en in de database met effectieve sociale interventies van Movisie. Daarin staan nog weinig interventies die sport als middel inzetten voor sociale doelen, zeker niet voor (zeer) kwetsbare doelgroepen. De ‘sport als middel’-interventies in de database van NISB zijn veelal gericht op het bevorderen van gezondheid. Enkele bestaande interventies hebben wel bredere doelen geformuleerd, zoals het bevorderen van vitaliteit of maatschappelijke betrokkenheid of het tegengaan van eenzaamheid. In de meeste gevallen bestaat de programmering voor deelnemers echter voornamelijk uit sport- en spelactiviteiten en is de sociale component niet of nauwelijks uitgewerkt.
NISB heeft een analyse uitgevoerd van de sociale sportinitiatieven die binnen Kracht van Sport worden ontwikkeld en uitgevoerd. De conclusie: deze sociale sportinitiatieven staan nog in de kinderschoenen, maar de gecombineerde aanpak – zowel binnen als buiten de lijnen van het sportveld – is interessant. Bovendien worden zeer uiteenlopende doelgroepen bediend, waar nog weinig gerichte aanpakken voor bestaan, zoals dak- en thuislozen, cliënten in de maatschappelijke opvang en GGZ-instellingen, allochtone vaders en zonen, jongeren met een licht verstandelijke handicap en eenzame ouderen. Een veelbelovende aanvulling dus op bestaande interventies!
Binnen en buiten de lijnen
Binnen het programma Kracht van Sport worden de projecten uitgevoerd door coalities, die altijd bestaan uit tenminste één sportaanbieder en een zorg- of welzijnsorganisatie. In veel coalities is een derde of vierde partner betrokken, zoals een vrijwilligerscentrale, onderwijsinstelling, een gemeente of de lokale sportserviceorganisatie. De samenwerking in deze coalities gaat verder dan afspraken over doorverwijzing van deelnemers naar het sportaanbod. Partners werken intensief samen en wisselen kennis uit. Dit is nodig omdat de deelnemers naast een sportprogramma ook een programma ‘buiten de lijnen’ van het sportveld volgen. Denk aan vaardigheidstrainingen, huiswerkbegeleiding, sollicitatietraining of aan persoonlijke begeleiding door een maatje of een mentor.
Bovendien is kennis over (de begeleiding van) deze vaak kwetsbare doelgroepen van essentieel belang voor een succesvol project. De coalities houden zich daarom ook bezig met het trainen en begeleiden van vrijwilligers binnen de sportvereniging, die te maken krijgen met voor hen nieuwe doelgroepen. En met het leggen van verbindingen tussen vrijwilligers in de sportvereniging en professionals in de wijk, bijvoorbeeld via het sociale wijkteam. In Enschede is dit gerealiseerd door de inzet van de verenigingscoach: een professional van Stichting Maatschappelijke Dienstverlening die in het wijkteam zit en die ook regelmatig aanwezig is bij de betrokken voetbalverenigingen, als aanspreekpunt voor de vrijwilligers.
Bestaande aanpak verder uitgebouwd
Veel Kracht van Sport-initiatieven zijn of lijken gebaseerd op bestaande (erkende) interventies uit de bestaande databases van NISB en Movisie. Vrijwel altijd wordt de aanpak binnen Kracht van Sport dan wel doorontwikkeld of uitgebreid met een programmering ‘buiten de lijnen’ om een verbinding te kunnen maken met andere levensdomeinen. Dit is nodig om deelnemers daadwerkelijk een stap te laten zetten richting bijvoorbeeld werk, onderwijs of een verbetering in de woon- of gezinssituatie. De projecten zijn kleinschalig en pas in 2014 gestart, dus er kunnen nog geen uitspraken worden gedaan over effecten. Positieve resultaten zijn er daarentegen wel, als het gaat om deelnemersaantallen, ervaringen van deelnemers en de betrokkenheid van samenwerkingspartners en vrijwilligers.
|
Voorbeeld Trainerskracht Bij Voetbalvereniging De Meern worden risicojongeren begeleid en getraind om zelf voetbaltrainingen te geven aan kinderen. De vereniging werkt in de coalitie samen met de Hogeschool Utrecht en Stichting Harten voor Sport. Door de jongeren veel verantwoordelijkheid en goede begeleiding te geven, groeit hun zelfvertrouwen en ontwikkelen ze vaardigheden die ze in hun opleiding of werk kunnen benutten. Voor de vereniging wordt het wachtlijstprobleem aangepakt. Trainerskracht heeft een duidelijke verbinding met de voetbalvereniging, maar vertoont ook overeenkomsten met Coach Actief, Krajicek Scolarshippers op de playground en het Cruijff Foundation Community Program. Deze meer wijkgerichte programma’s zijn door de ontwikkelaars van Trainerskracht ook als inspiratiebron gebruikt. |
|
Voorbeeld Schaatsen en inline skaten is Super COOL De Almeerse Schaatsvereniging, de Almeerse vrijwilligerscentrale VMCA en Triade (zorg en welzijn) bieden sportlessen aan mensen met een beperking in Almere, vergelijkbaar met de interventie ‘Iedereen kan sporten’. Omdat mensen met een – veelal meervoudige – beperking vaak minder betrokken zijn bij de maatschappij, heeft Super Cool een maatjesaanpak aan de sportlessen gekoppeld. Vrijwilligers gaan als maatje met de deelnemers schaatsen en skaten. Daarnaast doen ze buiten het sporten om leuke activiteiten met elkaar, om te zorgen voor meer sociale integratie. |
Nieuwe aanpakken
Een enkel Kracht van Sport-project heeft geen of nauwelijks overeenkomsten met bestaande sportinterventies. Twee voorbeelden staan hieronder beschreven. Opvallend aan deze voorbeelden is de verschillende manier waarop een keuze is gemaakt voor een sport of sportvereniging. In Rotterdam is door de coalitie bewust gekozen voor flag-football. Binnen deze sport is communicatie en samenwerking tussen deelnemers noodzakelijk, en dat sluit perfect aan bij de projectdoelen. Bovendien kan de sport door vrijwel iedereen worden beoefend. De doelgroep had in dit geval nog nooit van flag-football gehoord. In Hoorn is de sportkeuze vooral gebaseerd op aanwezigheid van maatschappelijk betrokken verenigingen in de wijk. Sport is in deze aanpak vooral een middel om kinderen samen te brengen en bezig te laten zijn. Wat overigens niet betekent dat de sportkeuze onbelangrijk is, zo blijkt uit de opkomst en het enthousiasme in de verschillende sportlessen.
|
Voorbeeld De KinderCoalitie Stichting Netwerk is hier de projectleider in een coalitie met de gemeente Hoorn en tennisvereniging De Hulk. Doel van dit project is kinderen uit groep 7/8 uit een achterstandswijk uit een sociaal isolement te halen en hun thuissituatie te verbeteren. Ouders zijn ook een belangrijke doelgroep, omdat zij weinig betrokken zijn bij (de school van) hun kinderen. In kleine groepjes krijgen de kinderen een vaste mentor: een jongere uit dezelfde wijk die als rolmodel dient. De jonge mentoren hebben een intensieve training gehad en begeleiden de Kindercoalities bij het sporten, maar ook daarbuiten. Iedere maand organiseren ze een sportles met de ouders en wordt er geëvalueerd. Vervolgens wordt er overgestapt naar een nieuwe sportactiviteit in de wijk. |
|
Voorbeeld Fathers in the game Veel vaders van niet-westerse afkomst in Rotterdam ervaren problemen met de opvoeding van hun zonen en hebben een slechte band met hen. Deze vaders hebben vaak geen werk en kunnen geen rolmodel zijn voor hun zonen; de zonen communiceren nauwelijks met hun vaders en tonen weinig respect. Het Platform Buitenlanders Rijnmond voor Participatie en Burgerschap in Rotterdam, American Football Club 010 Trojans en zelforganisatie Stichting Al Jisr organiseren dialoogbijeenkomsten en flag-football, met als doel de band tussen vaders en zonen te versterken en de gezinssituatie te verbeteren. Tijdens het flag-football leren de vaders en zonen om samen te werken en te communiceren. Maar bovenal hebben ze plezier met elkaar en leren ze elkaar beter kennen. Na enige tijd gaan de teams van vaders en zonen zelfstandig verder in hun wijk; zo lang als nodig krijgen ze daarbij hulp van een trainer. De 010 Trojans gaan maandelijks hun velden openstellen voor een onderlinge competitie van deze wijkteams |
Kortom…
Binnen Kracht van Sport worden veelbelovende nieuwe ‘sport als middel’ aanpakken ontwikkeld met een beoogd sociaal effect. Het mooie aan dit programma van het Oranje Fonds is dat de coalities de ruimte krijgen om een eigen aanpak te ontwikkelen, die aansluit bij de doelgroep en de lokale situatie. Hierdoor ontstaan innovatieve aanpakken en is er sprake van een enorme bevlogenheid en eigenaarschap bij de coalities. Een verbeterpunt is dat er hier en daar nog meer gebruik gemaakt kan worden van beschikbare kennis en bestaande (effectieve) interventies. Maar dat geldt zeker niet voor iedereen, want veel lokale professionals blijken goed in staat om beschikbare kennis te gebruiken en te vertalen naar de lokale context.
Over de auteur
NISB-adviseur Marloes Aalbers is gedetacheerd bij het Oranje Fonds en beschrijft de ontwikkeling van de sociale sportinitiatieven binnen Kracht van Sport.