Dementerende is gebaat bij bewegen; wat doet de overheid? (2015)
In Nederland leven naar schatting 260.000 mensen met dementie, zo meldt de website van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Dat aantal stijgt in 2050 tot minimaal 400.000, omdat Nederland meer ouderen krijgt die bovendien steeds ouder worden. Met het stijgen van de leeftijd neemt de kans op dementie toe. Er zijn schattingen die aangeven dat dat aantal door de vergrijzing kan stijgen tot 400.000 in 2050. Maar het kan zijn dat die stijging beperkter is door betere gezondheidszorg in het algemeen.
“Zolang het niet mogelijk is van dementie te genezen, moeten we de ziekte zo dragelijk mogelijk maken voor patiënt, familie en mantelzorger”, aldus staatssecretaris Martin van Rijn van VWS. Eén manier om de ziekte voor de patiënt en diens mantelzorger enigszins dragelijk te maken, is door regelmatig te bewegen, zo meent Liesbeth Preller van het Nederlands Instituut voor Sport & Bewegen (NISB).
Bekende risicofactoren
Preller is expert op het gebied van beleid rondom dementie en bewegen. “Er komen steeds meer sterke aanwijzingen dat meer bewegen bij kan dragen aan uitstellen van dementie en de bijbehorende symptomen”, zo meent Preller. “Bewegen heeft een positief effect op bekende risicofactoren van dementie zoals diabetes, hoge bloeddruk, obesitas, vaataandoeningen en ontstekingen.”
Maar ook waar het proces niet via deze bekende risicofactoren loopt, kan de kans op dementie beperkt worden. Een recente schatting geeft aan dat in Europa ongeveer 20 procent van de gevallen van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie, te maken heeft met te weinig lichamelijke activiteit. “Daarnaast zijn er verschillende grote onderzoeken die aantonen dat meer bewegen leidt tot minder cognitieve achteruitgang op latere leeftijd”, aldus Preller.
Cognitieve achteruitgang en dementie
Cognitieve achteruitgang betekent dat het vermogen om iets te leren of te begrijpen achteruit gaat door ouderdom. Een aantal onderzoeken heeft een positief effect van lichamelijke activiteit op cognitie aangetoond bij ouderen met en zonder dementie.
Bij verzorgingshuisbewoners verbeterde het cognitief functioneren in het algemeen en verbeterden het geheugen en de executieve functies in het bijzonder. Bij executieve functies moet gedacht worden aan het remmen van gedrag, verdeelde aandacht, planning en het nemen van initiatief.
Recent is een Gronings onderzoek afgerond bij mensen met dementie in woonzorgcentra. Intensieve beweegactiviteiten hebben sterke positieve effecten. Mensen die een aantal maal per week krachttraining kregen en gingen wandelen, gingen duidelijk vooruit in cognitieve functie. De groep die alleen wandelde ging ook vooruit, maar minder. Beweegactiviteiten moeten wel volgehouden worden: effecten verdwijnen deels weer als het beweegprogramma stopt.
Mijns inziens zijn veel gemeenten zich nog onvoldoende bewust van het feit dat bewegen kan helpen om beginnende dementerenden functioneel te houden. – Liesbeth Preller (NISB)
Beschermend effect
Verder blijkt uit een Zweedse studie dat fysieke activiteit een beschermend effect heeft op de hersenen. Mensen die relatief lichte vormen van activiteit vertonen, hebben ongeveer 1,6 maal zo weinig kans op het krijgen van dementie in die periode van onderzoek als mensen die erg weinig bewegen. Mensen die regelmatig sportten hadden zelfs ongeveer een driemaal zo kleine kans op het ontwikkelen van dementie. Mensen die meer bewegen zijn ook mobieler, krijgen minder functionele beperkingen en blijven fysiek beter functioneren.
Komt ook de gemeente in beweging?
Veel bewegen levert de dementerende dus op diverse terreinen wat op. Maar in hoeverre haakt de overheid in op deze constatering? Preller: “Veel mensen die net aan het dementeren zijn zitten nu thuis, en in de toekomst nog veel meer. De gemeente is verantwoordelijk voor hulp aan die mensen als ze er zelf of met de mantelzorger niet meer uit komen. Mijns inziens zijn veel gemeenten zich nog onvoldoende bewust van het feit dat bewegen kan helpen om beginnende dementerenden functioneel te houden.”