Het Warming-up programma hockey (2016)

Behoefte en visie van de praktijk

In 2014 werd een tweetal expertmeetings gehouden om te brainstormen over mogelijke oplossingen voor het voorkomen van blessures aan de onderste extremiteiten bij sporters (vanaf de jeugd). Ter voorbereiding op deze expertmeetings werd ook de wetenschappelijke literatuur verkend over sportblessurepreventie. Uit de expertmeeting bleek dat een interventie voornamelijk voor teamsporten en pivoterende sporten ontwikkeld moest worden. Met het oog op een succesvolle implementatie werd ook tijdens deze expertmeetings het belang benadrukt om preventieve oefeningen in een sportspecifieke warming-up in te bedden. Daarnaast vonden alle experts dat een interventie gericht op de jeugd bevorderend is omdat vroegtijdig inprenten van de juiste preventieve vaardigheden, gedrag en bewegingen (zoals landingen, kniestand etc.) ook op langere termijn veel winst kan opleveren. De uitkomsten van de expertmeetings kwamen overheen met de wetenschappelijke literatuur over de aanpak van sportblessurepreventie. Verschillende studies hebben aangetoond dat gestandaardiseerde warming-up programma’s die blessurepreventieve oefeningen bevatten een significant effect op het reduceren van blessures hebben bij jeugdige en volwassen voetballers. Als gevolg van de uitkomsten van de expertmeetings, en aangezien het interesse van de KNHB, werd een warming-up programma ontwikkeld om blessures aan de onderste extremiteiten bij hockeyspelers vanaf de jeugd te voorkomen.

Ontwikkeling van het Warming-up programma hockey

Volgens een wetenschappelijke benadering (Intervention Mapping) hebben de KNHB en VeiligheidNL het initiatief genomen om het Warming-up programma te ontwikkelen. Uit eerder uitgevoerde behoeftepeiling onder hockeycoaches, -trainers en -spelers (groepsgesprek met 8 deelnemers en vragenlijstonderzoek onder 271 deelnemers) bleek dat een interventieprogramma relevant en nodig was voor het voorkomen van blessures aan de onderste extremiteiten en dat specifieke oefeningen in de bestaande warming-up ingepast moesten worden. Ook gaven hockeycoaches, -trainers en –spelers aan dat het digitaliseren van het interventieprogramma (geen handleiding maar liever website, smartphone en tablet applicatie, video’s) bevorderend is voor een optimaal gebruik. Wat betreft de implementatie van het interventieprogramma gaven hockeycoaches, -trainers en –spelers aan dat het organiseren van informatiebijeenkomsten c.q. bijscholingen wenselijk is om informatie en instructies over het interventieprogramma te ontvangen.

Om vorm te geven aan het Warming-up programma werden meerdere werksessies gehouden met inhoudelijke experts. Tijdens deze werksessies werd de wetenschappelijke kennis voortvloeiend uit de literatuur en praktijkervaring vertaald naar een optimale inhoud van het Warming-up programma. Voor het Warming-up programma werden drie relevante fases geïdentificeerd (voorbereiden, motorische vaardigheden en hockey vaardigheden) waarin verschillende thema’s aan bod dienen te komen. Bijvoorbeeld opwarmen/activeren, motorische eigenschappen, core stabiliteit, flexibiliteit, coördinatie, looplanding, snelkracht of snelheid. Vervolgens werden voor elk thema relevante en functionele oefeningen geselecteerd. Ook werd er rekening gehouden met de verschillende groeispurten op verschillende vlakken (fysiek, hormonaal, sociaal en cognitief) onder jongens en meisjes.

Het Warming-up programma hockey

Op basis van de hierboven beschreven input is het Warming-up programma ontwikkeld voor vier leeftijdscategorieën voor jongens en meisjes: 8-9 jaar (E jeugd), 10-11 jaar (D jeugd), 12-15 jaar (C en B jeugd), en 16+ jaar (A jeugd en volwassenen). Het Warming-up programma is gestoeld op drie fases (voorbereiden, motorische vaardigheden en hockey vaardigheden) van 4-5 minuten (12-15 minuten in totaal), waarbij elke fase op de vorige fase voort bouwt en de laatste fase op de reguliere hockeytraining aansluit.

Fases en thema’s per leeftijdscategorie van het Warming-up programma

Voor wedstrijddagen is een korter programma ontwikkeld op basis van onder andere hockeyoefeningen reeds ontwikkeld door Interpolis, verzekeraar en officieel partner van de KNHB. Het Warming-up programma kent een seizoensopbouw evenals een logische opbouw tussen leeftijdscategorieën. Het Warming-up programma is bedoeld voor alle hockeyspelers waarbij voor ervaren spelers de oefeningen wat zwaarder gemaakt kunnen worden dan voor beginners. Bij een pre-test uitgevoerd bij zeven trainers en 40 hockeyspelers uit drie hockeyverenigingen werd het Warming-up programma goed ontvangen en gewaardeerd. Zowel trainers als hockeyspelers gaven weer aan dat een applicatie voor smartphone/tablet, website en voorbeeldfilmpjes wenselijk is om de implementatie van het Warming-up programma te bevorderen.  Conform deze uitkomsten en de wens van de doelgroep (hockeycoaches, -trainers en –spelers) is een website en applicatie voor smartphone en tablet ontwikkeld waar informatie in te vinden is. Achtergrondinformatie over het programma, uitleg over de oefeningen (meer dan 50) inclusief instructievideo’s, warming-up programma voor wedstrijden, en trainingsschema’sper leeftijd en sexe (seizoenopbouw). Dankzij de website en smartphone / tablet applicatie kunnen verschillende teams per hockeycoach en -trainer makkelijk worden aangemaakt en beheerd. Ook kunnen meerdere hockeycoaches en -trainers samen één team beheren zonder dat gegevens verloren gaan waardoor de overdracht van trainingsgegevens optimaal verloopt.

Pilot-implementatie van het Warming-up programma in het hockey

Om landelijke implementatie van het Warming-up programma optimaal voor te bereiden, hebben de KNHB en VeiligheidNL in het hockeyseizoen 2014-2015 een pilot-implementatie uitgevoerd. Het doel was hier de haalbaarheid en het gebruik van het Warming-up programma gedurende acht weken) te verkennen bij een aantal hockeycoaches, -trainers en spelers.

Voorafgaand aan de pilot-implementatie periode van acht weken werden verschillende implementatiestrategieën toegepast om de hockey in Nederland te informeren over het Warming-up programma, namelijk:

1. beknopte informatie over het Warming-up programma in het februari nummer 2015 van het blad Hockey.nl;
2. informatie over het Warming-up programma en aankomende pilot-implementatie tijdens het zeventiende Nationaal Hockeycongres op zaterdag 24 januari 2015;
3. vier bijscholingen (duur van circa 90 minuten) in april 2015 in vier verschillende regio’s bij een lokale hockeyvereniging gehouden (regio Amsterdam, regio Zwolle, regio Rotterdam en regio Den Bosch).

Voor de bijscholingen werden niet alleen trainers en coaches uitgenodigd maar ook technische managers, looptrainers en (sport)fysiotherapeuten. Tijdens deze interactieve bijscholingen (gehouden door een medewerker van VeiligheidNL en een sportfysiotherapeut) werd informatie gegeven over de achterliggende doelen en het ontwikkelingsproces  van het Warming-up programma. Tevens werden de verschillende oefeningen van het Warming-up programma nader toegelicht (mondeling, beeldmateriaal en/of demonstratie) en werd uitleg gegeven over de applicatie voor smartphone/tablet en website (navigatiemogelijkheden, functionaliteiten…). De aanwezige hockeycoaches en –trainers werden gevraagd om tijdens de laatste acht weken van het hockey seizoen 2014/2015 het Warming-up programma bij hun clubs en teams te gebruiken.

In totaal hebben 168 deelnemers een bijscholing bijgewoond (44 in regio Amsterdam, 24 in regio Zwolle, 48 in regio Rotterdam en 52 in regio Den Bosch). Driekwart van de deelnemers was actief als trainers of coaches bij een hockeyvereniging, zowel bij de jeugd (60%) als bij volwassenen (40%). Ongeveer 90% van de deelnemers gaf aan dat zij blessurepreventie belangrijk vonden. De meerderheid van de deelnemers aan de bijscholingen gaf aan dat deze leuk en noodzakelijk waren (55 – 77%), en meer dan driekwart van hen gaf aan dat de bijscholingen informatief en nuttig waren. Na de bijscholingen hadden de deelnemers voldoende kennis en vaardigheden om het Warming-up programma en bijhorende website/app te kunnen gebruiken. De bijscholingen werden met een gemiddeld rapportcijfer van 7,5 door de deelnemers goed beoordeeld.

Tijdens de pilot-implementatie steeg de perceptie van de deelnemers over het Warming-up programma. Meer dan 90% van de deelnemers gaf aan dat het Warming-programma van toegevoegde waarde was voor hun trainingen en om blessure(s) bij hockeyspelers te voorkomen. Ook gaven bijna alle deelnemers aan dat de website en applicatie voor smartphone en tablet van toegevoegde waarde was voor het gebruik van het Warming-up programma. Bijna alle deelnemers waren uiteindelijk zeer positief over het Warming-up programma. Ze gaven een gemiddeld rapportcijfer van 7,8. Aan het eind van de pilot-implementatie gaf 50% van de deelnemers aan het Warming-up programma te hebben gebruikt (2% altijd, 13% regelmatig, 35% af en toe). Ongeveer 85% van de deelnemers vond  dat bijscholingen georganiseerd op regioniveau de juiste manier was om het Warming-up programma landelijk te introduceren. Daarnaast noemden deelnemers dat posters en flyers bij verenigingen bevorderend zijn voor een landelijke uitrol, evenals berichtgeving over het programma via de technische coördinator van verenigingen.

Slot

Op basis van de pilot-implementatie is de KNHB in het hockeyseizoen 2015-2016 gestart met de landelijke implementatie van het Warming-up programma bij de Nederlandse hockeyverenigingen, hetgeen van toegevoegde waarde zal zijn voor het voorkomen van blessures bij hockeyspelers. Daarvoor worden bijscholingen op regio- of verenigingsniveau regelmatig georganiseerd om informatie en instructies over het Warming-up programma te dissemineren zodat het gebruik van het Warming-up programma wordt bevorderd. Omdat tijdens het ontwikkelingstraject van het Warming-up programma voor hockey ook interesse is geweest voor een soortgelijk programma specifiek voor jeugdige sporters op de playground en hun begeleiders (buurtsportcoaches), is ook voor hen een warming-up programma ontwikkeld (samen met Athletic Skills Model). Deze is inmiddels beschikbaar via dezelfde website en applicatie voor smartphone en tablet als het Warming programma hockey.

Openingsfoto: Applicatie van het Warming-up programma hockey