Integratie vluchtelingen door sport (2015)

De kracht van sport

Is het toevallig dat het initiatief voor deze eerste internationale conferentie over dit onderwerp in Duitsland plaatsvindt? “Nee, dat is niet toevallig”, zegt Kim Weidig, een van de organisatoren en werkzaam bij Sports for Europe. “Het aantal vluchtelingen dat in Duitsland wordt opgevangen is enorm groot. De reguliere organisaties en vrijwilligers, die voor opvang van vluchtelingen zorgen, zoals bijvoorbeeld Caritas/Rode Kruis, kunnen dit niet meer alleen aan. Daarom komen ook de vrijwilligers van sportverenigingen in actie! Zij spelen een belangrijke rol bij de integratie en opvang van vluchtelingen. Zonder hun inzet kunnen wij in Duitsland de vluchtelingen onmogelijk opvangen. Dat is de kracht van sport!”.

 Foto: Kim Weidig en Fabienne Caiazza (Sports for Europe)

Instroom vluchtelingen Duitsland ruim 1 miljoen

Begin 2015 rekende Duitsland er op dat er zo’n 200.000 vluchtelingen naar Duitsland zouden komen. Dat cijfer werd halverwege 2015 bijgesteld naar 450.000 en is ondertussen opnieuw bijgesteld naar 1,1 – 1,2 miljoen. Dat is bijna 1% van de totale Duitse bevolking. Het politieke uitgangspunt is dat iedereen een dak boven het hoofd heeft en water en eten. De verspreiding van vluchtelingen over het land gaat via een verdeelsleutel. Het aantal inwoners en de financiële situatie van een gemeente zijn bepalend voor het aantal asielzoekers dat een gemeente moet opvangen. Dit betekent voor de deelstaat Nordrhein Westfalen dat er dit jaar zo’n 200.000 vluchtelingen in deze regio opgevangen moeten worden. “Normaal gesproken gaat dat ordelijk, maar het systeem werkt momenteel niet omdat er zoveel mensen in korte tijd binnenkomen”, vertelt Weidig verder. ”In Nordrhein Westfalen zijn al 400 sporthallen ingezet voor noodopvang. Tot nu toe gaat dat goed, dankzij de ‘Willkommenskultur, für Solidarität und Hilfsbereitschaft’ van alle sportverenigingen. Maar de roep van rechts en de weerstand tegen vluchtelingen nemen ook in Duitsland langzaam toe. Gelukkig besteden de media er weinig aandacht aan”.

Sport neemt verantwoordelijkheid, ook bij integratie

Walaschewski, een van de sprekers op de conferentie, en voorzitter van de branchevereniging van sportclubs in Nordrhein Westfalen, vat het beleid en de visie van sport in Duitsland, en in het bijzonder in Nordrhein Westfalen, als volgt samen:

• De sport is vastbesloten om haar verantwoordelijkheid te nemen en mensen in nood te ondersteunen
• De sport in Nordrhein Westfalen staat voor openheid, tolerantie en vreedzaam samenleven
• Basisprincipes in de sport zijn individuele oriëntatie en solidariteit
• De sportverenigingen zijn bereid en in staat om bij te dragen aan de opvang en integratie van vluchtelingen.
• Indien nodig worden sporthallen ter beschikking gesteld voor de noodopvang van vluchtelingen.

“Er zijn veel voorbeelden waarin deze visie van de sport rond hun rol bij de opvang en integratie van vluchtelingen tot uiting komt”, vervolgt Kim Weidig zijn verhaal. “Ten eerste organiseren de verenigingen sportactiviteiten voor de vluchtelingen. De kinderen gaan naar school, maar de volwassenen, grotendeels mannen, hebben niks te doen. Zonder status mogen zij niet werken. Met sport kunnen zij hun energie kwijt, het vormt een uitlaatklep, en via de activiteiten leggen ze contacten. Echter de activiteiten van verenigingen beperken zich niet alleen tot sport. Er is ook aandacht voor het leren van de Duitse taal. Want hoe kun je anders met elkaar communiceren en een band opbouwen!”

Tijdens de workshops van het conferentieprogramma wordt de inzet van sportclubs duidelijk. Een van de congresdeelnemers laat foto’s zien van lesmateriaal, door de vereniging ontwikkeld, waarbij de Duitse taal wordt geoefend tijdens de warming-up en krachtoefeningen. Een andere organisatie heeft een bus met sport en spelmaterialen ingericht, die bij alle asielzoekerscentra in en rondom Keulen langs gaat. Vrijwilligers begeleiden de activiteiten.

Behalve sport organiseren clubleden gezamenlijke maaltijden op de vereniging of nemen zij vluchtelingen mee naar huis om samen te eten. Daarnaast zorgen zij voor vervoer van en naar de sportvereniging. Bovendien ondersteunen vrijwilligers bij de asielprocedure en helpen zij bij een bezoek aan de huisarts.

Financiering

Hoe wordt een en ander gefinancierd? Komt alles op conto van de club en haar leden? Weidig licht toe: “Verenigingen kunnen voor de organisatie van activiteiten een budget tot 500 euro aanvragen bij de deelstaat. Veel clubs maken hier gebruik van. Het ministerie van de deelstaat heeft zojuist dit financieringsprogramma verlengd, omdat er zoveel aanvragen waren. Er zijn zo’n 500 verenigingen die op dit moment op een toekenning van hun aanvraag wachten. Die 500 euro is echter lang niet altijd genoeg om alles te bekostigen. Zo neemt een groep leden van de atletiekvereniging de lidmaatschapskosten van de vluchtelingen voor hun rekening. Een andere vereniging heeft ruim € 20.000 opgehaald met een sponsorloop en bekostigt zo de lidmaatschappen en andere benodigdheden’’.

Ook landelijke organisaties en overheid dragen hun steentje bij om deelname aan sport mogelijk te maken. Zo versimpelt en versnelt de Duitse voetbalbond de afhandeling van aanvragen voor spelerspasjes en heeft de landelijke overheid budget vrijgemaakt en het programma ‘Integratie door sport’ opgezet.

 Foto’s: 2 fragmenten uit de brochure: “Willkommen im Verein!”, Deutscher Fussball-Bund

Kansen

De deelnemers aan de conferentie zijn eensluidend over de kracht van sport. Sport heeft een lage drempel. Sport kent een universele taal en sport verbindt mensen. De sportvereniging vormt een ontmoetingsplek voor mensen van verschillende culturen. Walaschewski spreekt in dit verband over ‘een verrijking van de eigen (verenigings)cultuur’. Het creëert nieuwe vrijwilligerstaken en trekt daarmee ook andere vrijwilligers aan. De vluchtelingen zelf kunnen ook vrijwilligers worden. Tot slot noemt Walaschewski de mogelijkheid om met de nieuwe leden teams te behouden voor de competitie en deze teams zelfs te versterken. Vooral in krimpgebieden, zoals delen van Nordrhein Westfalen, biedt de instroom kansen om de leefbaarheid te behouden. De nieuwe leden brengen nieuw leven in de verenigingen.

De kracht van sport heeft grenzen

Echter, Walaschewski waarschuwt ook voor uitdagingen die de sportsector tegenkomt: zo vormt de noodopvang in sportzalen een bedreiging voor het functioneren van zaalsportverenigingen. Deze opvang kan daarom slechts van tijdelijke aard zijn, vindt hij. Verschillen in cultuur en omgang kunnen verrijkend zijn, maar kunnen ook tot onbegrip en misverstanden leiden. Voeg daar aan toe dat een groot deel van de vluchtelingen te maken heeft met trauma’s en het is duidelijk dat clubs niet altijd zomaar in staat zijn om alles in goede banen te leiden. Ook voor de administratieve taken zijn speciale competenties nodig. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de roep om meer (geld voor) professionele ondersteuning van vrijwilligers tijdens de conferentie is te horen. Opvallend vindt Weidig dat de meeste landen, die aan de conferentie deelnemen, dezelfde problemen hebben. Lokaal zijn er veel initiatieven, maar het ontbreekt overal aan landelijk beleid. “We hebben hier toch al ruim een half jaar mee te maken? Ik denk dat het komt omdat de meest urgente problemen door vrijwilligers worden opgevangen. Momenteel is er nog een grote bereidheid bij de sportverenigingen om te helpen, maar de kracht van sport heeft grenzen”. Met deze woorden eindigen we het gesprek met Kim Weidig van Sports for Europe.

Een ton voor Nederlands initiatief

Begin deze week werd bekend dat NOC*NSF een ton heeft ontvangen van het IOC (Internationaal Olympisch Comité) om, in samenwerking met onder andere COA en NISB, een plan uit te voeren dat de samenwerking tussen sportverenigingen en opvanglocaties in Nederland stimuleert en ondersteunt. Is Nederland daarmee het eerste land dat een landelijk gecoördineerde actie inzet en doen we het zo slecht nog niet?