Sportiviteit en respect: wat is de invloed van regels? (2010)

In deze samenvatting worden de meest in het oog springende conclusies op een rij gezet.

De bevorderende spelregels

Er zijn verschillende spelregels die als bevorderend worden ervaren voor sportiviteit en respect:

• Spelregels aangaande gradueel en preventief straffen sorteren effect.
  Veel bonden geven aan dat de mogelijkheid tot gradueel straffen bevorderend is voor sportiviteit en respect. Eerder kunnen ingrijpen met minder zware consequenties biedt zowel scheidsrechters als coaches handvatten om onsportief gedrag en/of het uit de hand lopen van wedstrijden te voorkomen. Door in een eerder stadium in de wedstrijd een lichte straf te geven voor een overtreding, zijn spelers gewaarschuwd en is er de mogelijkheid om zich te herpakken. Een voorbeeld is de interchange regel bij het hockey. Deze spelregel wordt door coaches gebruikt om spelers die hun zelfbeheersing (dreigen) te verliezen er preventief uit te halen zodat ze even kunnen afkoelen.

• Steviger straffen op zware overtredingen.
  Steviger straffen op overtredingen die een speler kunnen blesseren of voor het maken van overtredingen op spelers in kansrijke positie zijn bevorderend voor sportiviteit en respect.

• Spelregels aangaande discussiëren met de scheidsrechter dragen bij aan sportiviteit en respect.
  Binnen verschillende sporten bestaan er spelregels over wie er wel en niet mag communiceren met de scheidsrechter. Dergelijke spelregels dragen bij aan sportiviteit en respect. In de meeste sporten mag alleen de aanvoerder met de scheidsrechter praten. Als andere spelers, wisselspelers of coaches commentaar leveren op de begeleiding levert dat een bestraffing op.

• Spelregels aangaande (audio)visuele toepassing zijn bevorderend voor sportiviteit en respect.
  Bij veel van de sportbonden wordt gebruik gemaakt van (audio)visuele ondersteuning. Bijvoorbeeld in geval van al dan niet geldige doelpunten en overtredingen. Visuele ondersteuning kan enorm bijdragen aan sportiviteit en respect.

• Spelregels die de snelheid in het spel bevorderen hebben een positief effect op sportiviteit en respect.
  Spelregels die ervoor zorgen dat de snelheid in het spel blijft zijn bevorderend voor sportiviteit en respect. Door een snelle hervatting van het spel is er weinig tijd voor spelbederf, zoals tijdrekken of discussie over de beslissingen van de scheidsrechter. Ook dragen snelle spelhervattingen bij aan de flow en de voortgang van het spel.

• Bonden passen regels aan op de mogelijkheden van kinderen
  Wat bij alle bonden gebeurt, is dat het spel wordt aangepast op de mogelijkheden en de ontwikkeling van kinderen. Deze aanpassingen worden gedaan vanuit verschillende redenen, zoals veiligheid, plezier in het spel en de fase van de (fysieke) ontwikkeling van kinderen en zijn er uiteindelijk op gericht om het plezier en de spelvreugde van kinderen aan de sport te verhogen.

• Spelregels die zelfcorrectie in de hand werken zijn uitermate effectief
  In de sport bestaan er spelregels die ‘zelfcorrectie uitlokken’. Dit zijn bijvoorbeeld regels die bij overtreding een behoorlijk nadeel opleveren voor het gehele team. Gevolg van dergelijke regelovertredingen is dat medespelers of de coach de spelers corrigeren, louter omdat deze het team benadeelt. Dit type spelregels zijn bevorderend voor sportiviteit en respect.

• Sportbonden hebben ‘oog’ voor gelijkheid van kansen’.
  De meeste sportbonden proberen de competitie na verloop van tijd zo in te delen dat er wedstrijden ontstaan tussen spelers en teams van een (ongeveer) gelijke speelsterkte. Sportbonden gaan flexibel om met de spelregels aangaande de optimalisering van ‘gelijkheid van kansen’.

• Spelen in de geest van de spelregels bij de meeste sporten gepraktiseerd.
  Binnen vrijwel alle sporten wordt het ‘spelen in de geest van de regels’ gepraktiseerd. Vooral bij sporten waar ‘de veiligheid in het geding kan zijn’ blijken de sporters de verantwoordelijkheid te nemen tot het spelen in de geest van de regels.

• Regels aangaande direct straffen worden als eerlijk en rechtvaardig ervaren. Uitgesteld straffen, bijvoorbeeld in geval van een schorsing, wordt als onrecht­vaardig ervaren. Indien een sporter een overtreding begaat tijdens de wedstrijd dan moet de sanctie hierop een direct voordeel opleveren voor de tegenstander waar op dat moment tegen wordt gespeeld.

De belemmerende spelregels

Verschillende spelregels worden als belemmerend ervaren voor sportiviteit en respect:

• Onduidelijkheid spelregels vaak aanleiding tot onsportief gedrag.
  Onduidelijke spelregels zijn bij uitstek belemmerend voor sportiviteit en respect. Onduidelijke spelregels laten te veel ruimte voor interpretatie en ook is niet altijd duidelijk hoe de spelregels door de scheidsrechters worden geïnterpreteerd. Helderheid over de toepassing van spelregels is noodzakelijk voor sportiviteit en respect.

• Gevaar van te strakke regulering.
  Belemmerend voor sportiviteit en respect is de overregulering of te strak reguleren van de sport. In verschillende sporten zijn er veel spelregels en deze zijn ook nog erg uitvoerig beschreven. Het gevolg hiervan is dat de eigen verantwoordelijkheid bij sporters voor het ‘zich houden aan de regels’ wordt weggenomen.

• Professionele regelovertredingen en zware regelovertredingen streng(er) straffen.
  Vooral de zogenoemde professionele overtredingen en excessieve regelovertredingen worden vaak te mild bestraft. Dit levert vaak een onrechtvaardig voordeel op voor de regelovertreder.

• Verschil in cultuur binnen sporten.
  De cultuur binnen de sport blijkt mede te bepalen wat als wel en niet acceptabel wordt aangemerkt. Tussen de sporten zitten cultuurverschillen aangaande de rol van spelregels, het spelen in de geest van de regels en de respectvolle, onderlinge omgang met elkaar. Deze verschillen in cultuur verklaren mede waarom binnen de ene sport (of club) wel belang wordt gehecht aan sportiviteit en respect en de andere niet.

• Spelregels met betrekking tot ‘gelijkheid van kansen’ bij kleine bonden probleem.
  Slechts drie bonden ervaren problemen bij het reguleren en vormgeven van een competitie waar sporters op hun eigen niveau kunnen sporten.

Implementatie van gedragsregels in de sport

• Gedragsregels zijn gericht op verschillende betrokkenen binnen de sport.
  Door sportbonden wordt duidelijk gekozen voor een brede aanpak, in de zin dat de gedragsregels op verschillende betrokkenen zijn gericht.

• Creëren van urgentiebesef bij sportverenigingen een belangrijke succesfactor voor implementatie gedragsregels.
  Als er geen urgentiebesef is bij sportverenigingen, de implementatie van gedragsregels moeilijk is. Creëren van bewustzijn en urgentiebesef wordt als een belangrijke succesfactor aangemerkt voor een optimale implementatie.

• Creëren van draagvlak binnen de sportvereniging belangrijke succesfactor.
  Sportverenigingen moeten zichzelf verantwoordelijk voelen voor het doorvoeren van gedragsregels. Draagvlak creëren bij sportverenigingen zal alleen optreden indien samen met de sportverenigingen wordt gezocht naar beleid, acties, oplossingen en plannen. Over de hoofden van sportverenigingen top down de gedragsregels ‘droppen’ werkt niet.

• Bonden richten aandacht op verschillende beïnvloeders en streven naar helderheid van verantwoordelijkheden en rollen.
  De sportbonden kiezen bij de doorvoering van gedragsregels voor een totaalaanpak, waarbij verschillende betrokkenen een eigen verantwoordelijkheid hebben. Helderheid over de verschillende rollen is uitermate belangrijk.

• Streven naar blijvende aandacht voor gedragsregels.
  De grootste uitdaging bij het implementeren van gedragsregels, en breder het thema sportiviteit en respect, is dat er continuïteit optreedt. Gedragsregels zijn gericht op de beïnvloeding van gedrag en dat betekent voortdurende aandacht hiervoor.

• Proces van invoering heeft het primaat boven de inhoud.
  Het succes van de invoering van gedragsregels hangt vooral samen met de wijze waarop men dit doet, het proces. Enthousiasme bewerkstelligen, bewustwording creëren, zorgen voor draagvlak, hu­mor en niet te belerend overkomen zijn belangrijke aandachtspunten bij de implementatie van gedragsregels.

• Uiteindelijk gaat het om het beïnvloeden van gedrag en cultuur.
  Wat er uiteindelijk wordt beoogd met gedragsregels, is dat het een vanzelfsprekendheid is dat men zich houdt aan bepaalde (omgangs)regels en zich ook daadwerkelijk normconform wil gedragen. Dit vergt bij de vertegenwoordigers van de sportbonden in ieder geval inzicht in hoe gedrag en cultuur stapsgewijs zijn te beïnvloeden.

Download het volledige onderzoeksrapport:

Samen voor Sportiviteit en Respect – Analyse spel- en gedragsregels