Zo vermijd je langdurig zitten (2015)

Richtlijn beeldschermwerk

Er zijn in Nederland nog geen specifieke richtlijnen vastgesteld voor volwassenen rondom het (onderbreken van) langdurig zitten. TNO geeft wel een voorzichtig advies om elk uur het zitten twee of drie keer te onderbreken met minimaal 2 minuten. Het belangrijkste daarbij is opstaan en de benen in actie brengen.

Het ministerie van Sociale Zaken geeft op het Arboportaal aan dat werkgevers en werknemers beiden een verantwoordelijkheid hebben om gezondheidsklachten te voorkomen. In branches met zware fysieke belasting is veelal een arbocatalogus opgesteld, waarin afspraken zijn vastgesteld. Voor kantoorwerkers heeft de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfskunde (NVAB) de Multidisciplinaire Richtlijn Computerwerk opgesteld (2013). Hierin is specifieke aandacht voor vermindering van zittend werk. De richtlijn zegt het volgende:

De professional op het gebied van Arbeid en Gezondheid:

• adviseert bedrijven en werkenden om de tijd die zittend wordt doorgebracht op het werk te verminderen en lichamelijke activiteit van computerwerkers te vergroten door:
  • posters bij liften en roltrappen op te hangen die adviseren om de trap te gebruiken;
  • actief vervoer van en naar het werk;
  • individueel advies om meer te lopen;
  • het organiseren van lichamelijk inspannende pauzes.
• overweegt eventueel het advies:
  • om staand te overleggen, te vergaderen of te telefoneren tot een maximum van twee uur per dag of één uur aaneengesloten.
• is terughoudend met interventies waarvan de effectiviteit niet is aangetoond en waarvan onduidelijk is of de voordelen tegen de nadelen opwegen zoals:
  • lopend werken (tredmolen) of actief zittend werken (zitbal).

Dynamisch kantoormeubilair

Veel leveranciers van meubilair bieden inmiddels zogeheten dynamisch meubilair aan. Zit-sta bureaus komen daarbij het meest voor. Maar ook sta-vergadertafels, deskbikes (een soort hometrainers die je achter je bureau of vergadertafel plaatst), zitballen, dynamische stoelen en krukken, stasteunen tot zelfs bureaus met een loopband er onder zijn op de markt. Onderzoek van Kenniscentrum Sport onder MKB toont aan dat met name zit-sta bureaus en sta vergadertafels als goed voorstelbaar worden geacht door bedrijven. De praktijk toont dit ook aan, zoals het volgende artikel in deze reeks van drie duidelijk zal maken.

Gedrags- en cultuurbeïnvloeding

Meubilair verkoopt zichzelf niet. Plaats je als bedrijf zonder communicatie dynamisch meubilair in je pand, dan loopt een meerderheid van het personeel er met een wijde boog omheen. Voorbeelden genoeg hiervan. Drie aspecten spelen een belangrijke rol bij de implementatie van dynamisch werken:

1. bewustwording
2. communicatie en cultuur
3. omgeving

Gedragsbeïnvloeding kun je hierbij als een rode draad zien. Wil je ‘ongewenst gedrag’ veranderen, dan moet je aan alle drie deze radartjes draaien. Mensen moeten basale kennis hebben over welk probleem er nu precies is en wat de risico’s daarvan zijn. De bewustwording die zij hiermee op doen, moet ook in de periode erna gevoed worden. Herhaling maakt de kans op beklijven groter. Dat kan met behulp van, liefst ludieke (en in geen geval vingerwijzende), communicatieboodschappen. Dan kun je denken aan posters, filmpjes op intranet, liftstickers etc. Tegelijkertijd is het belangrijk om de cultuur binnen een bedrijf te proberen te beïnvloeden. Mensen gaan bijvoorbeeld niet uit zichzelf staan bij een overleg. Dat wordt al snel als raar gezien. Leidinggevenden of ambassadeurs (interne aanjagers) moeten het voortouw nemen. Dit is vaak een kwestie van lange adem. Op den duur volgen dan vanzelf meer mensen. Gewoontegedrag moet je zien te doorbreken. Hierover de dialoog aangaan met elkaar helpt vaak het best. Waarom werken we zoals we het doen? Voelen we ons daar wel prettig bij? Wat zouden we graag veranderen?

Soms is het gemakkelijker om de omgeving te veranderen dan mensen. Als je de stoelen verwijdert uit een overlegruimte moeten mensen wel staand vergaderen. Je kunt hier mee beginnen als grap met een knipoog, bijvoorbeeld bij de start van het nieuwe jaar of op 1 april. Door een andere werkwijze aan den lijve te ervaren, maken mensen gemakkelijker de switch. Dynamisch meubilair is niet altijd noodzakelijk, maar het maakt de keuze om actiever te werken wel eenvoudiger. Je hoeft niet meteen je hele kantoor ervan te voorzien, maar start eens met een overlegruimte en bijvoorbeeld enkele flexplekken.

Hulpmiddelen

Naast dynamisch meubilair zijn er ook andere hulpmiddelen die bij kunnen dragen aan vermindering van langdurig zitgedrag. Zo heeft Kenniscentrum Sport in samenwerking met TNO de tool Beweegmomentjes gemaakt. Dit is een bewustwordingstool die je binnen een bedrijf uit kunt zetten onder medewerkers. Hiermee krijgen zij inzicht in hun zitgedrag en ontvangen zij tips hoe zij meer kunnen bewegen.

Er is ook een interventie die zich onder meer richt op vermindering van langdurig zitten: It’s my Life. Deze door Kenniscentrum Sport erkende interventie combineert de voordelen van een online oplossing met persoonlijke aandacht door leefstijlprofessionals.

Verder zijn er tal van apps en wearables die ieder met hun eigen voordelen en beperkingen als hulpmiddel kunnen dienen bij het veranderen van gedrag op het gebied van langdurig zitten.

Conclusie

Veel bedrijven willen gezonde(re) werknemers. De stap naar sporten is voor veel mensen een (te) grote stap. Dagelijkse beweegmomenten zijn vaak eenvoudiger in te passen. Het vaker uit de stoel komen, is daarbij een goed te ‘verkopen’ maatregel. Veel werknemers ervaren het bovendien als prettig om langdurig zittend werk regelmatig te kunnen onderbreken. Werken aan cultuurverandering is een belangrijke voorwaarde om tot ander gedrag te komen. Dynamisch meubilair en (technologische) hulpmiddelen kunnen hierin faciliteren.