FAQ Warmtepompen – Algemeen

Een warmtepomp zorgt voor een warme accommodatie en  warm water, zonder hierbij gas te verbruiken. De warmtepomp vervangt hierbij dus de traditionele CV-ketel, die de warmte haalt uit de verbranding van aardgas.

Om warmte te kunnen leveren, heeft de warmtepomp een “warmtebron” en elektriciteit nodig. Deze warmtebron is vaak buitenlucht of grondwater. De warmtepomp haalt energie uit deze bron en geeft deze vervolgens door aan het water in de radiatoren of het tapwater (kraanwater). Dit lijkt op het proces van een koelkast, waar energie (warmte) uit de koelkast wordt gehaald en wordt afgegeven via de achterkant van de koelkast.  Bij een warmtepomp betaal je alleen voor de verbruikte elektriciteit, het gebruik van de bron kost niets.  

Omdat warmtepompen gemiddeld 4x efficiënter zijn dan CV-ketels, zijn ze in het gebruik veel goedkoper. Een warmtepomp kan alleen niet zo heet water produceren als een CV-ketel dat kan (de aanvoertemperatuur is meestal niet hoger dan 55 graden). Daarom moet de verwarming van de accommodatie geschikt zijn, of geschikt gemaakt worden, voor Lage Temperatuur Verwarming (LTV) met de juiste isolatie. Zie hiervoor ook de vragen in de categorie Accommodatie. 

Bij vloerverwarming of zogeheten klimaatplafonds is er sprake van LTV. Hierbij zorg je voor een betere verdeling van de warmte ten opzichte van bijvoorbeeld een radiator en voelt het dus toch net zo comfortabel aan.  Een bijkomend voordeel is dat er in de zomer ook gekoeld kan worden. In bijvoorbeeld een sporthal is dat essentieel. Ook belangrijk: Een warmtepomp bespaart heel veel CO2 uitstoot, helemaal in combinatie met zonnepanelen.  Zie ook de FAQ Zonnepanelen.

Het werkingsprincipe van een warmtepomp is altijd hetzelfde, toch kan er uit verschillende systemen gekozen worden. Wellicht heb je wel eens gehoord van de termen lucht/water of water/water warmtepompen. Dit zegt iets over de manier waarop de energie (warmte) uit de bron wordt gehaald en de manier waarop deze wordt afgegeven. In de volgende vragen en antwoorden  beschrijven we hoe de verschillende soorten warmtepompen werken: lucht/lucht, lucht/water, water/water, bodem/water, warmte/koude opslag  en hybride. 

Dit is een van de meest voorkomende systemen, ook wel bekend als de airco. Deze blaasunits (split-unit) zijn vaak te zien in hotels, kantoren, winkels etc. Middels een buitenunit wordt energie uit de buitenlucht gehaald en overgedragen aan de warmtepomp. De warmtepomp gebruikt elektriciteit om deze energie om te zetten naar de gewenste temperatuur. Daarna draagt de warmtepomp dit over aan de binnenlucht. De blaasunit blaast dit vervolgens de ruimte in. Dit kan voor koelen en verwarmen gebruikt worden. Dergelijke units zijn vaak goedkope warmtepomp alternatieven en makkelijk toepasbaar in ruimten, er is immers geen verwarmings(afgifte) systeem nodig. De nadelen zijn dat deze systemen een stuk minder efficiënt zijn vanwege de slechte warmteoverdracht eigenschap van lucht. Via lucht verwarmen of koelen is ook minder comfortabel en behaaglijk dan de stralingswarmte van bijvoorbeeld radiatoren, het geeft hele droge lucht. Ook maken deze systemen altijd geluid, zowel binnen als buiten, door de aanwezigheid van ventilatoren. Indien er meerdere ruimten zijn die verwarmd of gekoeld moeten worden, zijn er ook meerdere blaasunits nodig. Bij veel blaasunits is het voordeel van de makkelijk toepasbare installatie weg, aangezien elke blaasunit aangesloten moet worden. Dan worden warmtepomp systemen met een water-afgifte systeem interessanter. Zie Lucht/water warmtepomp. 

Zoals deze naam al doet vermoeden is de afgifte zijde van de warmtepomp anders dan bij de lucht/lucht warmtepomp. In een lucht/water (L/W) warmtepomp wordt nog steeds energie uit de buitenlucht gehaald en overgedragen aan de warmtepomp. De warmtepomp zelf maakt met behulp van een beetje elektriciteit de gewenste temperatuur en brengt dit over aan CV-water. Dit water stroomt vervolgens naar de specifieke plekken in de accommodatie, zoals radiatoren of vloerverwarming. Dit water heeft een lagere temperatuur dan water dat door middel van gas in een CV ketel is opgewarmd. Het afgifte systeem, de radiatoren of vloerverwarming, moeten daarom dus in staat zijn om met dit lage temperatuur verwarmingswater de ruimte comfortabel te verwarmen (of koelen). Dit vraagt om een goede isolatie, zie hiervoor ook de vragen in de categorie Accommodatie. 

Dit is afhankelijk van hoe goed de isolatie is. Hiermee is een lucht/water warmtepomp dus pas een goed idee bij goed geïsoleerde ruimten of gebouwen. Aan de bron zijde is het systeem net zo eenvoudig toepasbaar als een lucht/lucht warmtepomp, maar aan de afgifte zijde zal er (waarschijnlijk) meer aandacht moeten worden besteed. Water is geschikter voor het overdragen van warmte dan lucht, waardoor een lucht/water warmtepomp efficiënter is dan een lucht/lucht systeem.  Het systeem geeft ook op een comfortabelere manier warmte af en binnen in de ruimte maakt het geen geluid. De buitenunit, die energie uit de buitenlucht haalt, gebruikt hiervoor een ventilator en maakt dus wel geluid.

Dit is in de regel het meest efficiënte warmtepomp systeem, vanwege de goede warmteoverdracht eigenschappen van water. Ga maar eens na: In een hete oven durf je makkelijk je handen te steken, maar in een net zo hete bak met water doe je dat absoluut niet. Dit komt doordat water de warmte veel beter overdraagt, wat gewenst is bij een warmtepomp. Hierdoor heeft een water/water warmtepomp dus de hoogste COP. De bron kan bijvoorbeeld grondwater zijn, (zie bodem/water warmtepomp), of water uit een meer of rivier/kanaal. Nog mooier is om restwarmte te (her)gebruiken. Dit kan bijvoorbeeld van naburige industrie afkomstig zijn of kassen. Deze restwarmte is vaak hoger van temperatuur, waardoor de warmtepomp minder elektra hoeft te verbruiken om de gewenste temperatuur te maken (=efficiënter!). De warmtepomp en het afgiftesysteem, via bijvoorbeeld radiator of vloerverwarming, zijn verder hetzelfde als bij een lucht/water warmtepomp. Er geldt dus ook dat de ruimten of het gebouw goed moeten zijn geïsoleerd zodat lage temperatuur verwarming mogelijk is. 

Een warmtepomp met een bodemenergiesysteem is in feite hetzelfde als een water/water warmtepomp. Als bron is er hier gekozen voor een bodem/grondwatersysteem. Deze komen in verschillende variaties voor, maar hebben allemaal hetzelfde doel: de warmtepomp voorzien van energie uit bodem/grondwater. In diepere aardlagen is het grondwater het gehele jaar door stabiel in temperatuur. Een warmtepomp kan dit opgepompte water gebruiken om op te warmen en met behulp van extra elektriciteit de gewenste temperatuur maken. Nadat het grondwater de energie (warmte) heeft afgestaan aan de warmtepomp gaat het water weer terug de grond in. 

In grotere bodemenergiesystemen wordt er zelfs onderscheid gemaakt in een warme bron en een koude bron, een Warmte en Koude Opslag ofwel: WKO. Zie hiervoor de volgende vraag en antwoord. 

Bij bodem/water warmtepompen in grotere bodemenergiesystemen wordt er onderscheid gemaakt in een warme bron en een koude bron, een Warmte en Koude Opslag ofwel: WKO.

In de winter wordt de warme bron gebruikt om een gebouw op te warmen. Het afgekoelde bron/grondwater wordt dan niet terug gepompt naar de warme bron, maar naar de koude bron. Zo kan in de zomer dit afgekoelde grondwater weer gebruikt worden om te koelen. Zo wordt het grondwater weer verwarmd en daarna opgeslagen in de warme bron, klaar voor de winter. 

Een WKO is een heel efficiënte bron, maar kent wel een hoge aanschafprijs. De bronnen moeten door een gespecialiseerd bedrijf worden geboord, een diepte van 60 meter diep is heel normaal. Bodembronnen worden ook beter in de gaten gehouden en onderhouden. Dit maakt de bodembron geschikt voor grotere gebouwen, ter vervanging van (veel) meerdere buitenunits in het geval van een lucht bron. Let op, bodembronnen kennen omvangrijke vergunningstrajecten, hierbij is goed en gespecialiseerd advies cruciaal.

De eerder genoemde warmtepompen betreffen allen aardgasloze systemen. Voor de toepassing van volledig elektrische warmtepompen is er een hogere investering nodig dan bij een conventionele aardgas CV-ketel. Hierbij kunnen de (installatie)technische ingrepen in het gebouw ook aanzienlijk zijn, vooral wanneer er nog goed geïsoleerd moet worden. De hybride warmtepomp kan een oplossing wanneer aanpassingen aan de accommodatie zelf niet mogelijk zijn. Dit systeem combineert een warmtepomp met een conventionele CV-ketel op aardgas. Een hybride warmtepomp kan hierdoor nog op hoge temperatuur werken. Zo blijft je sportaccommodatie op piekmomenten of bij hele koude buitentemperaturen nog altijd lekker warm. Helaas is dit systeem niet aardgasvrij, waardoor er op termijn alsnog overgestapt moet worden op een ander systeem. Maar wanneer er bijvoorbeeld nu groot onderhoud of vervanging moet plaatsvinden van de huidige CV-ketels is dit een interessant alternatief. Hiermee kan er in alle rust gekeken worden naar de beste oplossing op termijn, terwijl er in de tussentijd al misschien wel 50% gas bespaard wordt.