Beweeg Wijs

Kernprobleem: Kinderen bewegen te weinig

Het percentage 4-12 jarigen dat voldoet aan de beweegrichtlijn is in 2017 slechts 55,5%.

Het aantal kinderen van 4-12 jaar dat wekelijks sport ligt volgens de kernindicator van het RIVM sinds 2015 rond de 65,5% (Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS  i.s.m. RIVM  2017).

Bijna de helft van de vier- tot twaalfjarigen haalt het niet om elke dag minstens een uur aan beweging te doen (2015, RIVM).

Kinderen die op jonge leeftijd weinig bewegen ontwikkelen zich motorisch minder goed en hebben een grotere kans op overgewicht. In 2017 heeft 11% van de jongens van 4 t/m 11 jaar overgewicht en 2,9% obesitas. Bij meisjes is dit 8,5% en 3,6% (RIVM; leefstijlmonitor gezondheidsenquete, 2017). Ze lopen als gevolg daarvan een verhoogd risico op het ontwikkelen van chronische aandoeningen. Bovendien beleven kinderen die motorisch minder ontwikkeld zijn minder plezier aan sport, komen ze makkelijker aan de zijlijn te staan omdat ze niet goed mee komen bij het spelen of gymmen, en is de kans op stoppen met sport groter(Nationaal Sportakkoord, 2018).

Kinderen die minder vaak aan sport deelnemen, minder vaak buiten spelen en kinderen die overgewicht hebben, zijn minder fit dan hun leeftijdsgenoten (Motorische fitheid van basisschoolkinderen, Mulier Instituut 2014).

Als we kijken naar het bewegingsonderwijs zien we dat basisschoolleerlingen in 2016 zijn minder vaardig zijn dan in 2006 op vijf van de acht bewegingsvaardigheden. Op de andere onderdelen zijn de prestaties gelijk gebleven (‘Peil.Bewegingsonderwijs 2016-2017’).

De motorische vaardigheid van kinderen wordt o.a. beïnvloedt door de frequentie van sportdeelname en buiten spelen (positieve invloed) en overgewicht (negatieve invloed) (Motorische fitheid van basisschool kinderen, Mulier Instituut, 2014).

De meeste kinderen van 4 tot 11 jaar spelen maar drie tot zeven uur per week buiten (2014, Motorische fitheid van basisschool kinderen; 10-12 jaar. Mulier instituut Utrecht).

Het aantal dagen per week en aantal uur per dag dat kinderen buitenspelen is de afgelopen jaren (2006 – 2014) zichtbaar veranderd. Het aantal kinderen dat vijf of meer dagen buiten speelt is gedaald van 75% naar 72%. Het aantal kinderen dat langer dan drie uur per dag buiten speelt is gedaald van 17% naar 10% (Obin vragenlijst, Mulier Instituut 2017).

De oorzaken daarvan zijn legio; digitalisering, verstedelijking en niet altijd voldoende toegang tot veilige speelplekken. Maar ook de vaak terughoudende en voorzichtige houding van ouders en verzorgers bij het buitenspelen speelt een rol (Nationaal Sportakkoord, 2018). Spelen en bewegen is minder vanzelfsprekend geworden in het dagelijks leven van kinderen.

Kinderen uit niet stedelijk gebied spelen meer buiten dan kinderen uit sterk stedelijk gebied (9,4 tegenover 7,2 uur per week) en ook hun totale lichamelijke activiteit is hoger (20,5 tegenover 18,5 uur per week). (Obin vragenlijst, Mulier Instituut 2017)

De gevolgen van bewegingsarmoede zijn merkbaar. Per generatie nemen de motorische vaardigheden af en neemt het overgewicht toe, en daarmee ook de kans op welvaartsziekten zoals diabetes type 2 (advies onderwijsraad, 2018).

Sub-probleem: Kinderen bewegen te weinig tijdens de pauzes op school

Onder schooltijd bewegen kinderen tijdens de schoolpauze te weinig. Leerlingen hebben in het primair onderwijs gemiddeld 5,5 uur pauze per week. In de praktijk blijft dat kinderen minder dan de helft van deze 75 minuten per dag actief zijn met sport- en spelactiviteiten.

Pauzemomenten worden niet optimaal benut voor lichamelijke activiteiten, terwijl hier kansen liggen om beweegarmoede te bestrijden. (Dijk, 2015)

Kinderen zijn een derde deel van de pauze motorisch niet actief (stilzitten of staan). Motorische activiteiten die de kinderen laten zien zijn vooral eenvoudige motorische vaardigheden (zoals wandelen en rennen). (Adank A, 2010)

Wat het zitgedrag betreft, blijkt een schooldag veel meer zittend doorgebracht te worden dan een vrije dag, vooral door het relatief grote aantal zituren op school en tijdens het transport naar/van school (TNO Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2000-2014).

In het huidige onderwijs is het over het algemeen zo dat de meeste vakken zittend worden aangeboden. Slechts in de pauze, tussen de middag en tijdens de lessen bewegingsonderwijs is er ruimte om even te bewegen. Maar zoals hierboven gezegd worden deze pauzemomenten niet optimaal benut (Hendriksen, 2013).

De Beweeg Wijs methodiek 4 – 12 jaar richt zich op kinderen van 4 t/m 12 jaar in het reguliere en speciale basisonderwijs en de tussen- en naschoolse opvang. De uiteindelijke doelgroep voor deze erkenning is 4 t/m 12 jaar.

De intermediaire doelgroep is van groot belang om de interventie succesvol te implementeren en te continueren.

De belangrijkste intermediaire doelgroep is het beweegteam. Het beweegteam bestaat uit groepsleerkrachten uit de onder-, midden- en bovenbouw, vakleerkracht, directie of ib’er en evt. ouders en contactpersonen vanuit de TSO en BSO. Van belang is dat het beweegteam een grote motivatie heeft om de Beweeg Wijs methodiek goed te implementeren en te borgen binnen het onderwijsprogramma van de school.

Hoofddoel

Het doel van Beweeg Wijs is dat kinderen van 4-12 jaar na twee jaar Beweeg Wijs meer en gevarieerder bewegen tijdens het spelen op het schoolplein in de ochtend- en middagpauze.

Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Ook wordt een bijdrage geleverd aan het behalen van de beweegrichtlijnen voor jeugd*

*Beweegrichtlijn voor kinderen 4-12 jaar: Bewegen is goed, meer beweging is beter – minimaal één uur matig intensieve inspanning per dag; langer, vaker, intensiever bewegen geeft extra gezondheidsvoordeel – minimaal drie keer per week spier- en botversterkende activiteiten – voorkomt veel stilzitten.

(bron: Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS  i.s.m. RIVM  2017)

Subdoel

Einddoelgroep

Na twee jaar Beweeg Wijs:…

1. zijn kinderen zich bewuster van het eigen speel- en beweeggedrag.
2. weten alle kinderen weten aan de hand van de week-speelprogramma’s en de aangebrachte kleurenstructuur wat er waar op het schoolplein te doen is.
3. Is het percentage kinderen dat deelneemt aan sport- en spelactiviteiten op het schoolplein met tenminste 25% toegenomen.
4. besteden kinderen naast traditionele spelen zoals voetbal in grote groepen, gemiddeld tenminste 25% meer tijd besteed aan andere sport- en spelactiviteiten (o.a. individueel en in kleinere groepen).
5. hebben alle kinderen groep 7 en 8 ervaring opgedaan in het begeleiden van één of meerdere spelactiviteit(en) als juniorcoach (tutorrol) tijdens de pauze op het schoolplein, onder begeleiding van de speelbegeleider en/of een leerkracht.

Intermediaire doelgroep

Na twee jaar Beweeg Wijs:…

1. heeft tenminste 80% van de leerkrachten middels de teamscholingen geleerd en ervaren om een proactieve rol op het schoolplein tijdens de ochtend- en middagpauze op zich te nemen.
2. heeft tenminste 80% van de leerkrachten tijdens teamscholingen geleerd en ervaren om sociaal en motorisch eenvoudige en ingewikkelde spellen aan te passen aan het niveau van ieder individueel kind.
3. is op tenminste 80% van de scholen die Beweeg Wijs hebben geïmplementeerd het beweegteam eigenaar geworden van de methodiek en voelt zich verantwoordelijk om Beweeg Wijs na twee jaar zelfstandig voort te zetten.

Fysieke omgeving

Na twee jaar Beweeg Wijs:…

1. Is de schoolomgeving (op maat) (her)ingericht volgens de Beweeg Wijs methodiek (bijv. kleurenstructuur op het schoolplein en gevarieerd speelmateriaal)

Opzet van de interventie

Beweeg Wijs is een compleet interventieprogramma om bewegen en spelen een kwaliteitsimpuls te geven gedurende de schooldag. De implementatie van de Beweeg Wijs interventie duurt doorgaans twee jaar. In onderstaande overzicht is te zien welke stappen er in deze periode gezet worden, in welke volgorde dat gebeurt en wie daarbij betrokken zijn.

(Zie tabel in het werklbad blz. 9)

Locaties en Uitvoering

Beweeg Wijs voor 4–12 jaar wordt ingezet in het regulier en speciaal basisonderwijs en bij de TSO van de betreffende school. Er worden geen specifieke eisen aan de locaties gesteld.

De interventie Beweeg Wijs wordt in de basis altijd uitgevoerd door Beweeg Wijs. In toenemende mate is er een samenwerking met regionale sportbedrijven, wiens Combinatiefunctionarissen kunnen worden opgeleid om de interventie lokaal uit te voeren.

Beweeg Wijs hanteert een stappenplan voor de implementatie van de methodiek in twee jaar. Dit plan van aanpak wordt in grote lijnen op alle scholen op dezelfde manier ingezet en daar waar nodig wordt maatwerk geboden.

• Scholen starten met een starttraining, gevolgd door drie vervolgtrainingen aan het gehele schoolteam.
• School ontvangt een methodemap waarin de methodiek (organisatie en inhoud) staat beschreven en waarin alle beweegkaarten zitten.
• Er wordt een beweegteam opgestart, zij overleggen vier keer per jaar over alle ontwikkelingen.
• Leerlingen uit groep 7/8 worden opgeleid tot juniorcoaches. Zij begeleiden de spelactiviteiten op het plein tijdens de pauzemomenten.
• Een speelbegeleider begeleidt wekelijk het speel- en beweegaanbod aan alle groepen.
• Indien gewenst wordt er een ouder infoavond georganiseerd om ouders te informeren over de methodiek.
• Er wordt een pleinplan ontwikkeld voor (her)inrichting van de schoolomgeving. Zodra het plein klaar is wordt de nieuwe pleinstructuur van de kleurenzones, de nieuwe afspraken en pleinregels beschreven in een pleinprotocol.
• Na twee jaar kan school middels een onderhoudsabonnement Beweeg Wijs (grotendeels) zelfstandig voortzetten.

Om ervoor te zorgen dat de ontwikkelingen en de implementatie van de Beweeg Wijs methodiek landelijk dezelfde kwaliteit bieden, zijn er vijf regiocoördinatoren (Nederland zuid, west, noord, oost, midden) die voor de eigen regio de implementatietrajecten begeleiden.

Deze regiocoördinatoren worden vanuit het moederbedrijf voorzien van de meest actuele ontwikkelingen en zijn daardoor allen in staat om optimale kwaliteit te leveren.

1. De 4-delige handleiding over Beweeg Wijs en de speelpleinmethode (4 methodemappen). De methode is in 2018 herschreven en aangepast aan de laatste ontwikkelingen waarmee scholen ook hun doelen voor bewegingsonderwijs halen. Zo dekken alle kaarten de leerlijnen zoals geadviseerd vanuit het SLO.

2. Filmmateriaal: Beweeg Wijs methodiek http://www.leraar24.nl/video/2801

Bewegend rekenen: https://vimeo.com/240138947

Kleutermethodiek: Het Palet Deventer_Final (1).mp4

3. Nieuwe website www.beweegwijs.nl

4. Pleinprotocol m.b.t. inrichting en gebruik schoolomgeving.

5. Ondersteuningsmateriaal bij vier teamtrainingen m.b.t. implementatie in eerste twee jaar.

6. Nieuw aanbod voor groep 1 en 2: nieuw ontwikkelde kleutermethode voor het kleuteronderwijs +

bijbehorend materialenpakket.

7. Nieuw aanbod voor speciaal onderwijs met o.a. een kiesbord.

8. Nieuw ontwikkeld jaarprogramma met voor elk jaargetijde geschikte pleinspelen in alle zones.

9. Nieuw ontwikkeld moduul voor inzet juniorcoaches + bijbehorende training incl. EHBO voor

juniorcoaches.

10. Nieuw ontwikkelde instructiefilmpjes, dit wordt, indien wenselijk, voor elke school op maat gemaakt.

11. Beweeg Wijs pleinbord, op maat gemaakt voor elke school.

12. Nieuw ontwikkelde ouderavond met advies voor spelen en bewegen in de thuisomgeving.

Alle bovenstaande documenten worden namens Beweeg Wijs beschikbaar gesteld aan scholen die een licentie hebben ingekocht.

BeweegWijs is een sympathieke interventie met een integrale aanpak die door middel van het aanpassen van schoolpleinen kinderen stimuleert te bewegen. De rol van de ouders is goed in de aanpak ingebed.