GoldenSports, samen buiten sporten in de buurt voor 65+

Aard, ernst en spreiding.

Een van de belangrijkste structurele trends in de demografie van Nederland is de continue vergrijzing. In 1950 was minder dan 8 procent van de bevolking 65 jaar of ouder; sindsdien is dat aandeel voortdurend toegenomen. Vanaf 2011 is de vergrijzing versneld doordat de babyboomgeneratie, de relatief grote geboortecohorten van na 1945, de leeftijd van 65 bereiken. In 2015 is het percentage 65-plussers al opgelopen naar 18% en in de toekomst wordt door CBS een verdere stijging voorzien naar 24% in 2030, en bijna 27% in 2040 (Van Duin et al., 2015).

Om gezond oud te worden en lang thuis te blijven wonen zijn fysieke fitheid en sociale verbondenheid een voorwaarde. Ondanks de gezondheidsvoordelen van bewegen gaan veel mensen juist minder bewegen naarmate ze ouder worden. Als gevolg hiervan voldoen veel 65-plussers niet aan de huidige beweegrichtlijn (CBS &RIVM, 2016, Gezondheidsraad, 2017a). Deze is opgesteld om het risico op chronische aandoeningen en cognitieve beperkingen te verlagen.

In 2016 voldeed 55,1 % in de jongste groep ouderen, tussen 50 en 60, niet aan de beweegrichtlijn. Hoe hoger de leeftijdscategorie waarbinnen mensen vielen, hoe hoger dit percentage. Zo voldeed 56,4% van de mensen tussen 60 en 70 jaar en 67,0% van de 70-tot 80-jarigen niet aan de beweegrichtlijn. Van de 80-plussers was dit 83,6%. In deze percentages is weinig verschil geconstateerd tussen mannen en vrouwen (CBS & RIVM, 2016). Naarmate mensen ouder worden en minder bewegen, neemt de cognitieve en geestelijke gezondheid af (Kramer, A.F. et all, 2005).

Een ander probleem is de eenzaamheid in de huidige samenleving. Die neemt ook onder senioren toe. Mensen blijven, ook wanneer zij alleen komen te staan, veel langer zelfstandig thuis wonen. Verbinding door kerk, politieke partij, buurthuis of sportvereniging neemt af. Het aantal contacten neemt veelal met de leeftijd af onder andere door overlijden van vrienden, kennissen en familie.

Mensen met gezondheidsproblemen, of met een partner met gezondheidsproblemen, hebben gemiddeld een grotere kans op eenzaamheid. Uit een analyse van het RIVM in 2012 blijkt dat 62 procent van de mensen met een beperking zich eenzaam voelde, terwijl van degenen zonder beperkingen 35 procent dat aangeeft. Mensen die zich gezond voelen, zijn minder vaak eenzaam (32 procent) dan degenen die zich niet gezond voelen (60 procent).

In het algemeen neemt het percentage ((zeer) ernstig) eenzamen toe met het ouder worden. Onder 85-plussers voelt bijna twee derde (63%) zich eenzaam (Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS en RIVM, 2016). Na de leeftijd van ongeveer 75 jaar is de kans op eenzaamheid groter bij een opeenstapeling van verschillende gebeurtenissen zoals het overlijden van de partner en van andere leeftijdsgenoten, het verlies van mobiliteit en zelfstandigheid door afnemend fysiek, cognitief en sensorisch functioneren (van Tilburg, 2007; Jylhä, 2004).

Er zijn twee soorten eenzaamheid te onderscheiden. Sociale eenzaamheid is vooral toe te schrijven aan een te beperkt sociaal netwerk. Emotionele eenzaamheid hangt juist meer samen met de afwezigheid van een partner. (Dykstra & Fokkema, 2007; de Jong-Gierveld & van Tilburg, 2007). Het soort relatie dat iemand mist, bepaalt dus in hoge mate welke soort eenzaamheid iemand ervaart.

GoldenSports richt zich vooral op de sociale eenzaamheid.

(Zie tabel blz.17)

De doelgroep van GoldenSports zijn thuiswonende senioren (mannen en vrouwen) vanaf 65+.

Deelnemers met een lagere leeftijd dan 65 kunnen deelnemen aan GoldenSports als zij bijvoorbeeld een chronische aandoening hebben, waar door zij in een vergelijkbare conditie zijn als de oudere deelnemers. Hoewel het aantal deelnemers boven de 85 niet groot is, kunnen zij wel deelnemen aan beweegactiviteiten als zij aan de toelatingscriteria voldoen (zie selectie van de doelgroep). GoldenSports richt zich op zowel kwetsbare senioren, die weinig bewegen en/of sociaal geïsoleerd zijn, als op minder kwetsbare senioren.

Uit ervaringen van GoldenSports blijkt dat louter werven van kwetsbare senioren bijna onmogelijk is. Door ook te richten op minder kwetsbare senioren, wordt via mond-tot mondreclame de meer kwetsbare doelgroep bereikt. Op deze manier wordt ervoor gezorgd dat ook kwetsbare ouderen meer gaan bewegen.

Er zijn geen intermediaire doelgroepen.

Professionals van organisaties in de wijk (huisartsen, POH, fysiotherapeuten, welzijnsmedewerkers, ouderenadviseurs, buurtsportcoaches en diëtisten) zijn geen intermediaire doelgroepen, maar samenwerkingspartners. Zij vervullen een belangrijke rol bij de werving van de doelgroep. Deze professionals brengen het aanbod van GoldenSports onder de aandacht bij hun patiënten/klanten.

Hoofddoel

De deelnemers bewegen vaker en verbeteren hun fysieke, sociale en emotionele welzijn.

Subdoel

Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: welke subdoelen horen bij welke intermediaire doelgroepen of subdoelgroep(en)?

Fysiek welzijn:

1. 60 % van de deelnemers aan GoldenSports verbetert hun coördinatie.
2. Bij 60 % van de deelnemers aan GoldenSports neemt spierkracht toe.
3. 70 % van de deelnemers aan GoldenSports ervaart een beter uithoudingsvermogen.

Emotioneel welzijn:

4. 60 % van de deelnemers aan GoldenSports voelt zich fitter (energieker).
5. 70% van de deelnemers aan GoldenSports heeft meer plezier in bewegen.

Sociaal welzijn:

6. 70 % van de deelnemers aan GoldenSports leren buurt- en leeftijdsgenoten kennen.

7. 70 % van de deelnemers houdt het sporten beter vol doordat het in groepsverband gebeurt.

Bovengenoemde cijfers zijn gebaseerd op het onderzoek van Mulierinstituut (2017) dat in 2017 een onderzoek heeft uitgevoerd onder 350 (ex) deelnemers GoldenSports op 7 locaties die minimaal 1 jaar bezig waren met GoldenSports activiteiten.

Opzet van de interventie

GoldenSports bestaat uit drie onderdelen:

1.Werving van de deelnemers – duur ca 2 maanden.

• Via professionals van organisaties in de wijk (zoals POH, huisartsen, fysiotherapeuten, participatie medewerkers, maatschappelijk werkers en sportbuurtcoaches) met flyers en persoonlijke contacten. 
• Via facebook advertentie GoldenSports.
• Gericht op de doelgroep senioren 65+ via flyers en affiches.
• Doorgaande werving door uitvoerder samen met de deelnemers na de start. 

2. Trainingen – wekelijks, 50 weken per jaar, jaar in jaar uit.

• Bewegingsactiviteiten (zoals frequentie, inhoud, oefenstof).
• Sociale interactie (tijdens en na de training).

3. Evaluatie – na drie maanden op alle nieuwe locaties.

• Sinds 2017 elke twee jaar een evaluatie door Mulier Instituut onder deelnemers van GoldenSports.

Locaties en Uitvoering

De sport-en bewegingsactiviteiten vinden plaats op een (kunstgras-)veld in een woonwijk of dorp. Cruyff Courts of Krajicek Courts zijn geschikt voor GoldenSports, maar ook een park of een ander veldje in een wijk is een prima locatie. Op de locatie of in de buurt van de locatie is een bergingsruimte aanwezig om de sportmaterialen op te bergen en er is een gelegenheid om samen een kopje koffie te drinken.

De aanvrager van de interventie kan een fysiotherapiepraktijk, een sportschool, een sportvereniging of een welzijnsorganisatie zijn. De trainer moet minimaal een mbo 4 diploma sport en bewegen hebben. Een welzijnsorganisatie moet een trainer inhuren als zij geen gekwalificeerde trainer in huis hebben.

De adviseurs van Stichting GoldenSports geven advies en begeleiding bij het opzetten van een nieuwe locatie GoldenSports. Ook trainen zij één dagdeel de uitvoerders in de methodiek van GoldenSports. 

Op de website van GoldenSports (www.goldensports.nl) staat een Toolkit, een digitale handleiding, waarin het concept staat beschreven en waar alle documenten die nodig zijn staan vermeld. Deze toolkit is een soort spoorboekje aan de hand waarvan de aanvrager een nieuwe locatie kan starten. De adviseurs van GoldenSports geven hierbij advies en scholing.

Werving

Communicatiemateriaal zoals, flyers, affiches, posters, PowerPointpresentaties en een filmpje over het concept zijn beschikbaar. Het communicatiemateriaal kan worden aangepast aan lokale omstandigheden.

Uitvoering:

• Iedere locatie schaft eigen aangepaste sportmaterialen aan en bewaart die in een grote tas. De kosten van deze aangepaste sportmaterialen staan op de begroting van de interventie. 
• Iedere locatie heeft AED voorhanden, bijvoorbeeld in een kleedruimte of deze is aanwezig in de tas met sportmaterialen. De trainer heeft bij voorkeur een training hartrevalidatie gevolgd.
• GoldenSports biedt een toolkit: een digitale handleiding, waarin het concept GoldenSports staat beschreven (www.goldensports.nl) en diverse documenten, zoals formulieren voor het verkrijgen van overheidstoestemmingen en subsidies, beschrijvingen van oefeningen en spelvormen, werving van stagiaires, instructies voor vrijwilligers etc.
• Iedere locatie heeft een eigen pagina op de website van stichting Goldensports, www.goldensports.nl
• Een adviseur van GoldenSports biedt ondersteuning bij het opzetten van een nieuwe locatie.
• Informatie voor deelnemers

Evaluatie.

GoldenSports heeft een vragenlijst die elke locatie na 3 maanden invult. Dit betreft een procesevaluatie, ervaringen van deelnemers en uitvoerders.

Mulier Instituut voert vanaf 2017 elke twee jaar een onderzoek uit naar de sociale effecten van de interventie. In 2017 zijn alle bestaande locaties meegenomen in het onderzoek. In 2019 worden alle nieuwe locaties (sinds 2017) meegenomen aan onderzoek. Alle deelnemers van de locaties worden uitgenodigd om mee te doen aan het onderzoek (zie ook hoofdstuk onderzoek).