KERNgezond Fris & Fruitig

KERNgezond Fris & Fruitig (verder te noemen KERNgezond F&F) is een integraal concept gericht op gezondheidsbevordering, sportstimulering en normen en waarden. KERNgezond F&F draait om kennismaking, bewustwording en motivatie bij zowel kinderen als hun ouders/opvoeders. Zij worden gewezen op de mogelijkheden rondom gezonde voeding, gezond bewegen en gezond gedrag. Het gaat om een positieve benadering van het probleem; plezier maken en beleving staan centraal binnen KERNgezond F&F. De interventie is uniek door het inzetten van topsporters die als voorbeeldfunctie voor de jeugd fungeren. Daarnaast maakt KERNgezond F&F gebruik van een lokale benadering door samen te werken met gemeenten, GGD, sportverenigingen en lokale ondernemers. Deze lokale benadering is essentieel voor het succes van KERNgezond F&F.

Probleembeschrijving

Overgewicht en obesitas

Aard: Overgewicht en obesitas; een onderwerp dat niet meer uit de samenleving is weg te denken. In de meeste westerse landen hebben overgewicht en obesitas epidemische vormen bereikt de laatste drie decennia (WHO, 2004), zo ook in Nederland.

Omvang: Bijzonder verontrustend is de stijging van overgewicht en obesitas onder kinderen. Uit de Landelijke Groeistudie van TNO blijkt dat sinds 1980 het aantal kinderen in Nederland (tussen de 2 en 21 jaar) met overgewicht alleen maar is toegenomen. Hadden in 1980 nog maar 6% van de kinderen overgewicht, in 1997 was dit opgelopen tot 11% en in 2010 had zelfs 14% van de kinderen in Nederland overgewicht. Uit de gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM (2017) blijkt dat in 2017 13,1% van de kinderen (4 t/m 11 jaar) overgewicht en 3,3% obesitas had (CBS i.s.m. RIVM, 2017). In 2020 is dit aantal opgelopen naar 13,2% overgewicht bij kinderen (4 t/m 11 jaar). Het aantal kinderen met Obesitas is gedaald van 3,3% in 2017 naar 2,7% in 2020 (CBS i.s.m. RIVM, 2020).

Doelgroepen

Primaire doelgroep
De primaire doelgroep van KERNgezond Fris & Fruitig (verder te noemen KERNgezond F&F) zijn basisschoolleerlingen uit de bovenbouw (in de leeftijd van 8 t/m 12 jaar).

Intermediaire doelgroep

De intermediaire doelgroepen van de interventie zijn leerkrachten, ouders/opvoeders, de lokale partners en de sportverenigingen.

De interventie is niet direct gericht op de leerkrachten en ouders/opvoeders maar zij worden wel geïnformeerd en meegenomen in het proces. Zij worden gezien als een belangrijke doelgroep, aangezien zij veel invloed hebben op het gedrag van de primaire doelgroep.

Voor het succes van de interventie zijn de lokale partners, sportverenigingen en topsporters onmisbaar. Ook zij zijn nodig om KERNgezond F&F uit te kunnen voeren.

Doel van het sport- en beweegaanbod

Hoofddoel

Het hoofddoel van het project KERNgezond F&F is dat basisschoolkinderen van de bovenbouw na KERNgezond F&F regelmatiger bewegen, gezonder eten en zich socialer gedragen naar klasgenoten en de sociale omgeving, om zo een gezondere leefstijl te ontwikkelen.

KERNgezond F&F biedt een mooie opstap voor basisscholen om beleid rondom bewegen en gezonde voeding te intensiveren.

Subdoel

1. Subdoelen primaire doelgroep

Subdoelen gezonde voeding

De kinderen hebben meer kennis van ontbijten en gezonde voeding;
De kinderen zijn zich meer bewust het belang van ontbijten en gezonde voeding;
De kinderen zijn gemotiveerd elke dag te ontbijten en gezonder te eten;
Een toename van 5% van het aantal leerlingen die twee stuks fruit per dag eten.

Subdoelen gezond bewegen

De kinderen hebben meer kennis van het belang van voldoende bewegen/buiten spelen;
De kinderen ervaren hoe zij op verschillende manieren meer kunnen bewegen;
De kinderen zijn zich meer bewust van het belang van voldoende bewegen/buiten spelen;
Kinderen zijn gemotiveerd om meer te bewegen;
Een toename van 5% van het aantal leerlingen die actief naar school gaan (lopend of op de fiets.

Subdoelen gezond gedrag

De kinderen hebben meer kennis van het belang van gezond gedrag (sociale vaardigheden, zoals samenwerken, niet pesten, respect hebben voor elkaar);
De kinderen zijn bewuster met hun eigen gedrag (sociale vaardigheden, zoals samenwerken, niet pesten, respect hebben voor elkaar) en dat van hun omgeving bezig;
De kinderen zijn gemotiveerd gezond gedrag te vertonen (sociale vaardigheden, zoals samenwerken, niet pesten, respect hebben voor elkaar);
Een afname van 10% van het aantal leerlingen die zijn gepest de afgelopen drie maanden.

Bovenstaande cijfers zijn alleen van toepassing wanneer activiteiten op dezelfde manier worden ingevuld en uitgevoerd als door Sport-Company en wordt voldaan aan de kwaliteitseisen en randvoorwaarden zoals gesteld door Sport-Company.

2. Subdoelen intermediaire doelgroep

Leerkrachten zijn gemotiveerd om gedurende het schooljaar ook buiten de ‘KERNgezond F&F-activiteiten aandacht aan de thema’s gezonde voeding, gezond bewegen en gezond gedrag te besteden;
Ouders/opvoeders van de KERNgezond F&F leerlingen hebben kennis van KERNgezond F&F.

3. Voorwaardelijke doelstelling

Voor de uitvoering van KERNgezond F&F is draagvlak en ondersteuning van lokale ondernemers, sportverenigingen en topsporters noodzakelijk (zie randvoorwaarden).
Het creëren van bewustzijn bij verenigingen, organisaties en scholen in de wijk/kern is van belang voor een breed gedragen integrale benadering rondom gezonde leefstijl.

Aanpak (opzet interventie, locatie en uitvoerders)

Opzet van de interventie

KERNgezond F&F speelt in op gezonde voeding, gezond bewegen en gezond gedrag, waarbij plezier en beleving centraal staan. Middels zes tot acht activiteiten, gericht op een of meerdere pijlers, zien de kinderen dat gezond leuk is. Per kern wordt een werkgroep gevormd waarin ten minste één leerkracht per school van een deelnemende klas inzit. De personen binnen de werkgroep zijn degenen waar gedurende het schooljaar contact mee is m.b.t. alles wat relevant is voor de school betreffende KERNgezond F&F. In samenspraak met de scholen worden de activiteiten ingepland in het programma en planning van de scholen. Het is aanbevolen per schooljaar per kern zes tot acht activiteiten te organiseren voor de leerlingen (inclusief een familieactiviteit).

De beleving van KERNgezond F&F wordt nog extra versterkt door de aanwezigheid van topsporters; een topsporter spreekt tot de verbeelding bij kinderen wanneer hij/zij vertelt over voeding, beweging, het belang van normen en waarden zowel op als buiten het veld. Voor de eisen waaraan een topsporter aan moet voldoen, zie de randwaarden.

In tabel 1 zijn punt A, B en C opgenomen.

zie tabel in het werkblad

Locaties en Uitvoering

In tabel 2 is voor de meest voorkomende activiteiten weergegeven waar de interventie wordt uitgevoerd, wat de inhoud is van de activiteit en wie betrokken is bij de uitvoering. Belangrijk om voorafgaand te benoemen is dat voor élke activiteit geldt dat de algehele coördinatie en organisatie in handen is van de organiserende partij. Dit staat niet apart in het schema benoemd.

De interventie kan zowel uitgevoerd worden door profit als non-profit organisaties met affiniteit voor sport en gezondheid en ervaring met het organiseren van activiteiten voor de doelgroep. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan welzijnsorganisaties, overkoepelende onderwijsinstellingen, diëtisten, sportbedrijven of soortgelijke bedrijven en instellingen. Daarbij is het van belang dat de organiserende partij lokale partners kan verbinden met elkaar. Ook een gemeente kan besluiten om KERNgezond F&F uit te voeren.

De organiserende partij is de spin in het web betreffende het KERNgezond F&F. Zij hebben steeds met de verschillende partijen contact. Zij onderhouden contact met de werkgroep (en zo dus de scholen) en benaderen lokale ondernemers. Het is taak van de organiserende partij verbindingen te leggen tussen verschillende partijen. Om aan te geven hoe Sport-Company deze verbindingen heeft gelegd, is figuur 1 toegevoegd. In figuur 1 zijn de verbindingen opgenomen zoals die op dit moment zijn gelegd door Sport-Company in de kernen waar zij KERNgezond F&F uitvoeren. Zie tabel in het werkblad.

Ondersteuning

Er zijn diverse fasen welke worden doorlopen voor de implementatie. Hoewel er geen implementatieplan is, zijn er wel enkel aandachtspunten per fase.

Disseminatiefase

Bij deze fase is het belangrijk de betrokken personen en instellingen via persoonlijke benadering bekend te maken met KERNgezond F&F. Hiervoor is een presentatie beschikbaar. Daarnaast zijn er drie filmpjes van KERNgezond F&F beschikbaar (de missie, de drie pijlers en testimonial) om de organisaties kennis te laten maken met KERNgezond F&F en de ervaringen van betrokkenen te delen.

Adoptiefase

Wanneer de stakeholders besluiten de interventie in te voeren, moeten de leerkrachten worden gemotiveerd. Dit kan vanuit de projectcoördinator als vanuit bestuurlijk niveau (het schoolstichtingbestuur en/of de directie van de school). Ook is het verstandig de ouders alvast in te lichten over de interventie.

Uitvoeringsfase

Om de interventie uit te voeren zoals ontwikkeld wordt een training gevolgd. Daarnaast is er een handleiding beschikbaar. Ook blijft Sport-Company vraagbaak voor de organisaties.

Behoudfase

Om ervoor te zorgen dat de stakeholders de interventie verankeren, is het van belang om met de betrokken partijen een convenant te sluiten. Na een pilot in het eerste jaar wordt aanbevolen een driejaarlijks convenant af te sluiten met de betrokken partijen. In het convenant worden afspraken gemaakt hoe KERNgezond F&F structureel voortgezet kan worden. Ook kan, afhankelijk van de partner, worden opgenomen of financiële middelen beschikbaar worden gesteld. Daarnaast wordt gestreefd beleid ten aanzien van de drie pijlers (gezond bewegen, gezonde voeding en gezond gedrag) op te nemen in het beleid van de scholen. Wanneer scholen graag hun beleid op het gebied van bewegen, voeding en/of gedrag aan willen passen, wordt aangeraden contact op te nemen met de GGD. De GGD kan hierbij ondersteuning bieden.