PLAYgrounds 6-12 jaar

Uit de leefstijlmonitor (2017) blijkt dat slechts 55% van de 4-12 jarige kinderen aan de beweegrichtlijn voldeed in 2017. Volgens de beweegrichtlijn die is opgesteld door de Gezondheidsraad moeten kinderen in deze leeftijd elke dag minimaal 1 uur tenminste een matige intensieve inspanning doen. Ook moeten ze minimaal driemaal per week spier- en botversterkende activiteiten zoals springen, dansen en krachttrainingsoefeningen verrichten. Voldoende bewegen verkleint het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en depressieve symptomen. Ook zijn er aanwijzingen dat het de kans op borst- en darmkanker zou kunnen verkleinen. Voor kinderen is bewegen belangrijk, omdat het onder meer de kans op depressieve symptomen vermindert en de botkwaliteit verbetert, net als de spierkracht en fitheid. Uit onderzoek blijkt dat de gunstige effecten toenemen met de hoeveelheid bewegen: meer bewegen is beter (Gezondheidsraad, 2017).

Gemiddeld brengen kinderen 65% (gelijk aan 4,5 uur) van de schooldag zittend door (Chin a Paw, 2014). Een actieve ochtendpauze is dan wel gewenst en zou kunnen bijdragen aan 25% van het behalen van de richtlijn. Indien ook de middagpauze op minimaal matig intensief niveau wordt doorgebracht, kunnen actieve pauzes op school bijdragen aan 50-75% van het behalen van de richtlijn bewegen.

Kinderen te weinig bewegen, hebben ook minder kans om andere vaardigheden te oefenen, zoals sociale vaardigheden (Veiga et al, 2016) en taal (Deunk, 2009). Bovendien is een actieve pauze nodig om het diep en duurzaam leren te ondersteunen (Scherder, 2018).

Uit onderzoek blijkt echter dat slechts 40% van de kinderen op matig intensief niveau beweegt tijdens de ochtendpauze (Janssen et al, 2013). Daarom is het van belang dat er beweegstimulerende maatregelen worden genomen om ervoor te zorgen dat alle kinderen minimaal 15 minuten op matige intensief niveau de pauze kunnen doorbrengen.

De einddoelgroep is schoolgaande kinderen in de leeftijd van 6-12 jaar. Het schoolplein moet een uitnodigende plek zijn voor alle kinderen, maar door de sociale hiërarchie staan met name kinderen die minder goed kunnen bewegen aan de kant.

De interventie is geëvalueerd in Amsterdam-Nieuw West (etniciteit 70%, overgewicht 30%, inactiviteit 60%). Ondanks dat de interventie daar geëvalueerd is, is de interventie toepasbaar op ieder schoolplein, aangezien het bestaat uit een raamwerk en aan te passen in aan de schoolsituatie. De afgelopen vijf jaar is de interventie ook buiten Amsterdam met succes ingezet, evenals in het S(B)O.

De intermediaire doelgroep is het schoolteam (groepsleerkrachten en vakleerkrachten bewegingsonderwijs) van de scholen. Zij organiseren de buitenspeelpauze en geven vorm aan de sociaal veilige en stimulerende omgeving. Het schoolteam gaat actief aan de slag met doelen voor de buitenspeelpauze, zodat kinderen daarna met nieuwe energie aan de (cognitieve) les kunnen beginnen. Daarnaast zorgt de interventie ervoor dat het schoolteam een actieve rol heeft en daardoor niet continu (reactief) moet pleisters plakken en conflicten oplossen.

Hoofddoel

Het hoofddoel van de interventie is om 6-12 jarige kinderen gedurende de ochtendpauze matig intensief lichamelijk actief te laten bewegen op het schoolplein.

Voorafgaand aan de ontwikkeling van de interventie is onderzoek gedaan naar de lichamelijke activiteit van kinderen op schoolpleinen: slechts 40% van de kinderen beweegt gemiddeld matig intensief tijdens de pauze. Door inzet van de interventie zou minimaal 70% van de kinderen op matig intensief niveau moeten kunnen bewegen voor tenminste 70% van de pauzetijd. [Tijdens het interventie-onderzoek bleek dat 77,3% van de kinderen minimaal 12 minuten (=80% van de tijd) matig intensief bewoog]

Subdoel

De subdoelen hebben betrekking op de intermediaire doelgroep (het schoolteam) en op de leerlingen

Subdoelen intermediaire doelgroep (schoolteam):

• Het schoolteam krijgt meer kennis en inzicht over het belang van buitenspelen, het effect van de huidige organisatie en inrichting van het schoolplein tijdens het buitenspelen
• Het schoolteam krijgt handvatten om de inrichting en organisatie van het buitenspelen aan te passen
• Het schoolteam wordt meer bewust van hun (voorbeeld)rol op het schoolplein en krijgt handvatten om hun rol tijdens het buitenspelen actiever vorm te geven. [Een actieve, enthousiasmerende en soms participerende docent zorgt voor een pedagogisch veilige omgeving die uitnodigt tot bewegen]
• De vakleerkracht bewegingsonderwijs krijgt handvatten om een vertaling te maken van de activiteiten in de gymzaal naar het schoolplein (variatie in activiteiten, differentiatie binnen de activiteiten, vaardigheden en spelafspraken oefenen met leerlingen)
• De werkgroep krijgt handvatten om de effecten van de inzet van de interventie te evalueren

Subdoelen doelgroep (leerlingen):

• De leerlingen zijn doelmatig actief tijdens een activiteit d.w.z. tijdens een activiteit zijn de kinderen voornamelijk in beweging i.p.v. stil te staan (‘het spel lukt en loopt’ en voor de deelnemende kinderen is een actieve rol)
• De leerlingen bewegen gevarieerder, d.w.z. er worden verschillende activiteiten gedaan door de leerlingen, waarin een variatie aan grondvormen van bewegen voorkomt
• De niet-bewegers (zoals minder vaardige bewegers en meisjes uit de bovenbouw) doen mee aan activiteiten tijdens het buitenspelen

De subdoelen op leerlingniveau zijn belangrijk omdat kinderen die onvoldoende kunnen bewegen en spelen, minder motorische vaardigheden ontwikkelen en daardoor minder plezier in bewegen hebben. Uiteindelijk haken deze kinderen af van bewegen (op het schoolplein, met buitenspelen en bij de sportclub). Daarnaast komen kinderen die motorisch vaardig zijn vaker in bewegingssituaties en hebben daardoor vaker de kans om hun sociale vaardigheden te oefenen en om taalvaardiger te worden.

Opzet van de interventie

De opzet van de interventie bestaat uit vijf fasen.

Tijd week 0-2. Fase 1: observatie en analyse van het buitenspelen, tevredenheidsmeting leerkrachten en leerlingen

Tijd week 3-6. Fase 2: visievorming werkgroep* mbt buitenspelen op basis van fase 1. Schrijven plan van aanpak inclusief checklist per maatregel uit raamwerk PLAYgrounds. Voorbereiding implementatie (simpele pleinaanpassingen, zoals gekleurde lijnen, aanschaf spelmateriaal,voorbereiden leerkrachten en leerlingen).

Tijd week 7-20 (3 maanden). Fase 3: Implementatie PLAYgrounds: buitenspelen met aangepast buitenspeelrooster, gebruik van hotspotrooster, spelmateriaal gebruik (leensysteem per klas), actieve rol van het schoolteam en ondersteunende gymlessen door de vakleerkracht.

Tijd week 21-30. Fase 4: observatie en evaluatie van implementatie. Werkgroep maakt aanpassingen en voert deze in overleg met leerkrachten en leerlingen door.

Tijd week 30-40. Fase 5: borging van de interventie. De werkgroep verdeelt de taken m.b.t. onderhoud materiaal, afspraken met leerkrachten en leerlingen, planning evaluaties, planning ouderparticipatie.

*De werkgroep ‘schoolplein’ is samengesteld door de school en in ieder geval bezet door de vakleerkracht bewegingsonderwijs, leerkrachten (bijv. de coördinatoren) per bouw en een directielid.

N.B. Bovenstaande beschrijving van de inhoud is volledig autonoom door de school uit te voeren aan de hand van de genoemde documenten. Indien de school gebruik wenst te maken van begeleiding door een Gezonde School adviseur of door de scholingsorganisatie PLAYgrounds dan is dat mogelijk. Zie beschrijving hieronder.

Fase

Begeleiding door GS adviseur

Begeleiding door scholingsorganisatie PLAYgrounds (www.playgrounds.nu)

1

Gezamenlijke observatie + verwerking tevredenheidsmetingen met werkgroep

Gezamenlijke observatie + verwerking tevredenheidsmetingen met werkgroep

2

Ondersteuning werkgroep m.b.t. plan van aanpak en implementatie

Ondersteuning werkgroep m.b.t. plan van aanpak en implementatie. Aanpassing plein, bestelling spelmateriaal. Inspiratieworkshop schoolteam

3

Maandelijkse observatie buitenspelen

Maandelijkse observatie buitenspelen en coaching-on-the-job van leerkrachten tijdens het buitenspelen

4

Gezamenlijke observatie en evaluatie buitenspelen met de werkgroep. Advies m.b.t. aanpassingen

Gezamenlijke observatie en evaluatie buitenspelen met de werkgroep. Advies m.b.t. aanpassingen. Vertaling naar praktische handvatten in verdiepingsworkshop

5

Ondersteuning van werkgroep in borgingsfase

Ondersteuning van werkgroep in borgingsfase. Mogelijkheid tot halfjaarlijkse observatie, evaluatie en verdiepingsworkshops

Locaties en Uitvoering

De interventie kan uitgevoerd worden op primair onderwijsscholen door het schoolteam (o.a. leerkrachten en vakleerkrachten) aan de hand van de ondersteunende documenten (zie bijlage 1 t/m 6) van de interventie.

De interventie kan ondersteund worden door Gezonde School adviseurs (of Gezondheids Adviseurs zoals ze bij de Gemeente Amsterdam heten). Voor deze organisaties is een cursustraject (train-de-trainer) om de nodige kennis en ervaring op te doen. Bij het volgen van het train-de-trainer traject wordt de ‘map handleiding Adviseurs’ beschikbaar gesteld. De cursus wordt verzorgd door de scholingsorganisatie PLAYgrounds en staat uitgewerkt bij opleiding en competenties van de uitvoerders. N.B. Een GS adviseur of GA kan PLAYgrounds ook inschakelen voor workshops.

Fase Begeleiding door GS adviseur

1. Gezamenlijke observatie + verwerking tevredenheidsmetingen met werkgroep
2. Ondersteuning werkgroep m.b.t. plan van aanpak en implementatie
3. Maandelijkse observatie buitenspelen
4. Gezamenlijke observatie en evaluatie buitenspelen met de werkgroep. Advies m.b.t. aanpassingen
5. Ondersteuning van werkgroep in borgingsfase

Daarnaast kunnen scholen ook gebruik maken van een begeleidingstraject door de scholingsorganisatie PLAYgrounds. PLAYgrounds neemt met name werk uit handen van de werkgroep en zorgt voor een kwalitatief hoger niveau van implementatie en borging onder andere door middel van workshops voor het schoolteam en coaching-on-the-job.

Fase Begeleiding door scholingsorganisatie PLAYgrounds

1. Gezamenlijke observatie + verwerking tevredenheidsmetingen met werkgroep
2. Ondersteuning werkgroep m.b.t. plan van aanpak en implementatie. Aanpassing plein, bestelling spelmateriaal. Inspiratieworkshop schoolteam
3. Maandelijkse observatie buitenspelen en coaching-on-the-job van leerkrachten tijdens het buitenspelen
4. Gezamenlijke observatie en evaluatie buitenspelen met de werkgroep. Advies m.b.t. aanpassingen. Vertaling naar praktische handvatten in verdiepingsworkshop
5. Ondersteuning van werkgroep in borgingsfase. Mogelijkheid tot halfjaarlijkse observatie, evaluatie en verdiepingsworkshops

Op organisatieniveau (schoolniveau) is dit voldoende beschreven in de vorige paragrafen (onder andere bij aanpak, inhoud en kwaliteitsbewaking).

PLAYgrounds geeft regelmatig workshops op landelijke studiedagen en in netwerken van vakleerkrachten. In 2017 heeft PLAYgrounds i.s.m. Alles in Beweging en Beweegwijs een studiedag buitenspelen georganiseerd. Daarnaast is PLAYgrounds actief op social media. PLAYgrounds verzorgt jaarlijks een cursus voor MBO-studenten van het Rijnland College en InHolland Haarlem. Vanuit het lectoraat van de Academie voor Lichamelijke Opvoeding in Amsterdam wordt regelmatig gecommuniceerd over PLAYgrounds en vanuit datzelfde lectoraat is onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de nieuw-ontwikkelde PLAYgrounds 0-4 jarigen interventie, waarmee de aanpak van kinderopvangcentra aansluit op het programma van de school.

Er wordt aan systematische implementatie gedaan door Jump-in (onderdeel van de Amsterdamse Aanpak), waarin PLAYgrounds als buitenspeelaanpak opgenomen is. Doel nummer 5. Actief buitenspelen onder schooltijd. “De school stimuleert kinderen actief te spelen in hun pauze. Het buitenspelen is zo georganiseerd dat er voldoende tijd, ruimte en begeleiding aanwezig is. Er is voldoende stimulans om elk kind, op eigen niveau te laten spelen”. Link: https://www.amsterdam.nl/bestuur-organisatie/organisatie/sociaal/onderwijs-jeugd-zorg/blijven-wij-gezond/jij-school/jump-toolkit/buitenspelen/

De Jump-in scholen worden begeleid door Gezondheids Adviseurs van het Jump-in programma bij het toepassen van de interventie PLAYgrounds. Op dit moment is PLAYgrounds op 10 scholen in de opstartfase, op 10 scholen in de implementatiefase en op 25 scholen in de borgingsfase.

In Jogg Zaanstad wordt de interventie PLAYgrounds aangeboden en financieel ondersteund door de adviseur scholen sinds 2018 om te werken aan het de doelen voor het bewegen op school.

Daarnaast kan Playgrounds worden geimplementeerd door Gezonde School adviseurs en Gezondheidsadviseurs, zie beschrijving bij competenties van de uitvoerders.

Werving:

PLAYgrounds is opgenomen in de Jump-in doelen als buitenspeelaanpak voor Jump-in scholen in Amsterdam. In de toolkit zijn tevens alle materialen beschikbaar voor niet Jump-in scholen. Jogg Zaanstad heeft PLAYgrounds als interventie in het ondersteuningsaanbod opgenomen en steunt scholen financieel bij de inzet van PLAYgrounds.

Daarnaast levert PLAYgrounds input voor de Gezonde School nieuwbrief en worden er scholen geworven via social media.

Intermediaire doelgroep:

Fase 1: In fase 1 kan gebruik worden gemaakt van 3 documenten (zie bijlage 1, 2 en 3) voor de observatie en analyse van het buitenspelen en voor de tevredenheidsmeting bij leerkrachten en leerlingen

Fase 2 en 3: In fase 2 kan gebruik worden gemaakt van het document in bijlage 4 voor de visievorming van de werkgroep en van bijlage 5 voor het schrijven van een plan van aanpak en voorbereiding van de implementatie. De school kan eventueel aanpassingen aan het plein laten doen onder leiding van de organisatie PLAYgrounds of een zelfgekozen leverancier. Bijlage 6 geeft de inhoud van de basistassen weer, die zijn afgestemd op het doel van PLAYgrounds per leeftijd en ontwikkelingsfase. De school kan deze materialen zelf bestellen of via de organisatie PLAYgrounds.

Fase 4: Voor de observatie en evaluatie van implementatie kan de werkgroep gebruik maken van hetzelfde observatiedocument als in Fase 1 (bijlage 1).

Fase 5: In fase 5 kunnen de aangepaste afspraken ter borging van de interventie worden vastgelegd in hetzelfde document als het plan van aanpak (dus hernieuwd plan van aanpak, bijlage 5).