Simpel Fit!

Overgewicht en obesitas vormen twee belangrijke volksgezondheidsproblemen. Ook onder kinderen en jongeren vormen overgewicht en obesitas een groot probleem (Mead et al., 2017). De Vijfde Landelijke Groeistudie van TNO uit 2010 rapporteert een prevalentie van overgewicht bij jongens van 2 tot 21 jaar van 13,3% (waarvan 1,8% obesitas) en bij meisjes van 14,9% (2,2% obesitas). De prevalentie van overgewicht en obesitas onder Turkse kinderen in Nederland is echter ruim twee keer zo hoog. In deze groep heeft 32,6% van de jongens overgewicht en 31,2% van de meisjes (van Dommelen, 2015) en ruim 8% van hen heeft obesitas ( Yvonne Schönbeck, Stef van Buuren, 2010 ). Dit is ook in de regio Noord- en Oost- Gelderland het geval: overgewicht komt bij Turkse jeugdigen ongeveer drie maal zo vaak voor als bij Nederlandse jeugdigen. Obesitas komt bij de Turkse jeugd ruim vier maal zo vaak voor als bij de Nederlandse (Hoeven-Mulder et al., 2016).

Overgewicht en obesitas kunnen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, aandoeningen aan het bewegingsapparaat en diabetes type 2. Overgewicht op jonge leeftijd is gerelateerd aan overgewicht en obesitas op volwassen leeftijd. Daarnaast kunnen psychische problemen het gevolg zijn van overgewicht. (Mead et al., 2017)

In een recent rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid wordt voorgesteld om het preventiebeleid een nieuwe impuls te geven door niet langer de gezondheidsverschillen centraal te stellen maar het gezondheidspotentieel (Broeders et al., 2018).

Er zijn diverse interventies met betrekking tot verschillende thema’s die gericht zijn op allochtonen. Ten tijde van het ontwikkelen van de cursus Simpel Fit! (in 2009), was er echter geen geschikt cursusmateriaal voorhanden over gezonde voeding en bewegen dat specifiek aansloot bij de kennis, behoeften, mogelijkheden en cultuur van Turkse moeders. Daarnaast is het bereik van reguliere leefstijlinterventies onder etnische groepen kleiner dan onder de autochtone bevolking (Bukman et al., 2016). De cursus Simpel Fit! is daarom door GGD Noord- en Oost- Gelderland naar eigen inzicht ontwikkeld specifiek voor de doelgroep Turkse moeders met kinderen met (dreigend) overgewicht/obesitas.

De cursus Simpel Fit! is bedoeld voor Turkse moeders met kinderen met (dreigend) overgewicht of obesitas in de leeftijd van 0 tot 12 jaar.

Simpel Fit! heeft de doelgroep afgelopen jaren uitgebreid van moeders met kinderen van 4-12 jaar naar 0-12 jaar, omdat uit onderzoek blijkt dat 20% van de Turkse kinderen al overgewicht heeft op 2-jarige leeftijd en er veel vragen tijdens de cursus kwamen over jongere kinderen. Oorzaken van overgewicht op jonge leeftijd zijn onder andere te zoeken in de hoge BMI van de moeder voor de zwangerschap en door de samenstelling en hoeveelheid voedsel inname bij zuigelingen in de eerste 6 maanden (Dommelen et al., 2015).

De cursus wordt aan de moeders gegeven, omdat zij binnen de Turkse gemeenschap een grote invloed hebben op het gedrag van hun (jonge) kinderen; de moeders doen veelal de boodschappen, bereiden het eten, brengen naar/halen kinderen van school etc. Vaders en kinderen worden bij de cursus betrokken tijdens de bijeenkomst ‘sport en spel’ en de gezinsbijeenkomst.

De cursus is geschikt voor gezinnen met een lage sociaal economische status (SES). De inhoud, materialen en voorbeelden die in de cursus worden gebruikt zijn hierop afgestemd.

Het beïnvloeden van het opvoedgedrag ten aanzien van voeding en bewegen van Turkse moeders van kinderen met (dreigend) overgewicht of obesitas in de leeftijd van 0 tot 12 jaar, zodat gezonde voeding en bewegen wordt bevorderd en de prevalentie van overgewicht en obesitas wordt verminderd.

Opzet van de interventie

De cursus Simpel Fit! bestaat uit vijf ‘reguliere’ bijeenkomsten van twee uur en wordt in vijf aaneengesloten weken gegeven. Daarna volgt nog een bijeenkomst ‘sport en spel’ en een gezinsbijeenkomst, waarbij ook vaders worden uitgenodigd. De gezinsbijeenkomst vindt ongeveer 4 – 5 weken na de laatste bijeenkomst plaats, als een soort terugkombijeenkomst. Tijdens de eerste bijeenkomst worden de verwachtingen van de cursisten over de cursus geïnventariseerd. Cursisten tekenen tijdens de eerste cursusbijeenkomst een samenwerkingsovereenkomst waarin ze aangeven de intentie te hebben om bij alle bijeenkomsten aanwezig te zijn. Aan het einde van de cursus ontvangen de cursisten een certificaat van deelname.

Tijdens elke cursusbijeenkomst is er ruimte voor theorie, opdrachten, het uitwisselen van ervaringen en wordt er samen een half uur actief bewogen. Voor elke bijeenkomst is er een oefenopdracht. Deze wordt telkens aan het begin van de volgende cursusbijeenkomst geëvalueerd. Tijdens de vierde bijeenkomst staat een bezoek aan een supermarkt gepland. In de bijeenkomsten wordt veel visueel materiaal gebruikt (waaronder filmpjes) over opvoedondersteuning.

Locaties en Uitvoering

De cursus Simpel Fit! kan worden uitgevoerd door zorg- en welzijnsorganisaties die een of meerdere medewerkers in dienst hebben die bekend zijn met de Turkse taal en cultuur en die voldoen aan de opleidingseisen. De cursus wordt gegeven bij een ‘gastorganisatie’, zoals bij welzijnsorganisaties, bij vrouwenverenigingen, op scholen of in moskeeën.

De cursusleidster legt contact met lokale sleutelpersonen van de doelgroep (bijvoorbeeld de moskee of vereniging). Deze sleutelpersonen kunnen ondersteunen bij de werving of het zoeken van een locatie.

Om de implementatie goed te laten verlopen wordt het tijdstip waarop de cursus wordt uitgevoerd afgestemd met de doelgroep (bijvoorbeeld in ochtend of in de avond). Waar nodig kan oppas voor de kinderen worden geregeld, op locatie.

• Draaiboek Simpel Fit! voor de cursusleidster in het Nederlands, met een beschrijving van de cursusopzet, aandachtspunten bij de organisatie van de cursus en een uitwerking van elke cursusbijeenkomst. Het draaiboek bevat voorbeeldteksten en materialen.
• Folder en flyer voor de werving van cursisten in het Nederlands met Turkse vertaling.
• Prezi presentaties van elke cursusbijeenkomst in het Nederlands.
• Filmpjes over opvoedingsondersteuning.
• Box met lege verpakkingen van voedingsmiddelen.
• Cursusmap voor de cursisten, onder andere met folders van de Hartstichting en het Voedingscentrum, oefenopdrachten en tips voor beweegspelletjes, gedeeltelijk in het Turks vertaald.
• Samenwerkingsovereenkomst, evaluatieformulier en certificaat.
• Flyer ‘In 10 stappen Simpel Fit’.

De organisatie die de cursus uitvoert is verantwoordelijk voor de aanschaf/productie van materiaal en het beschikbaar stellen (van een laptop en beamer).

Simpel Fit! is een goed onderbouwde interventie die zich richt op een specifieke risicogroep voor overgewicht. De interventie is sinds de vorige erkenning doorontwikkeld voor de Marokkaanse doelgroep en de doelgroep is verbreed naar kinderen van 0-12 jaar.
Simpel Fit! is goed uitvoerbaar en heeft een uitgebreid draaiboek. De werving en een warme overdracht verdienen nog wel wat aandacht. Simpel Fit! heeft volgens de commissie de potentie om breder te worden geïmplementeerd en door te groeien naar een niveau van effectiviteit.