Vallen Verleden Tijd

Vallen is een groot gezondheidsprobleem. Ongeveer een op de drie personen van 65 jaar en ouder valt minstens 1 keer per jaar (Tinetti et al., 1995; Close et al., 2005; O’Loughlin et al., 1993). Deze valpartijen hebben verstrekkende gevolgen: 5% resulteert in fracturen (Stel et al., 2004) en in 20% is medische aandacht nodig (Gillespie et al., 2009). Ongeveer 90% van alle heupfracturen wordt veroorzaakt door een valpartij (Cumming 1994).

Naast lichamelijke problemen zorgen valpartijen ook vaak voor psychosociale gevolgen zoals valangst en verminderde onafhankelijkheid (Stel et al., 2004; Kempen et al., 2009; Tinetti et al., 1997). Het gevaar hiervan is dat mensen in een vicieuze cirkel terecht kunnen komen waarbij ze steeds minder actief worden, wat er uiteindelijk aan bijdraagt dat hun fysiek functioneren achteruit gaat en hun kwaliteit van leven sterk afneemt. Afname van deze zaken zorgt er juist voor dat de kans op vallen toeneemt.

Volgens gegevens van het CBS (oktober 2016) bezoeken in Nederland jaarlijks 97.400 ouderen de Spoedeisende Eerste Hulp van een ziekenhuis en worden er 38.600 ouderen opgenomen in het ziekenhuis vanwege een val. Vallen is bovendien een van de hoofdoorzaken van sterfte bij oudere personen, met 3260 doden per jaar, zowel door direct als indirect ten gevolge van een val. Ongevalcijfers geven aan dat er in de afgelopen 10 jaar een stijging van 40% is in het aantal bezoeken aan de Spoedeisende Eerste Hulp van een ziekenhuis onder ouderen als gevolg van een val en 63% stijging in de ziekenhuisopnames. Het aantal doden onder ouderen als gevolg van een val is de afgelopen 10 jaar gestegen met 78%.

De kosten voor de maatschappij zijn ook gestegen. In Nederland worden de directe medische kosten als gevolg van valincidenten bij ouderen personen nu geschat op 912 miljoen euro (Vallen 65 jaar en ouder. Veiligheid.nl, 2015).

Omdat het aantal oudere personen in de maatschappij toeneemt, zij steeds langer thuis blijven wonen, en vanwege de hoge frequentie, serieuze gevolgen en hoge maatschappelijke kosten van deze valincidenten, is valpreventie erg belangrijk. Zowel bij ouderen in het algemeen, maar juist ook specifiek voor mensen met osteoporose vanwege hun verhoogd fractuurrisico bij een valincident.

Het programma is bedoeld voor thuiswonende ouderen met verhoogd valrisico op basis van mobiliteitsproblemen, valhistorie of valangst. Zij dienen in staat zijn om 15 minuten te kunnen lopen zonder hulpmiddel.

Bovendien is er een aangepaste versie van het programma voor mensen met osteoporose. Voor het programma voor mensen met osteoporose is een extra inclusie criterium dat osteoporose in het verleden vastgesteld is of middels een DEXA meting aangetoond (T-score

Om het Vallen Verleden Tijd programma te kunnen geven wordt via de NPI de cursus valpreventie en valtraining aangeboden aan paramedici. Deze professionals zijn de intermediaire doelgroep.

Hoofddoel

Het primaire doel van het Vallen Verleden Tijd programma is het verminderen van het aantal valincidenten en daarmee het aantal botbreuken en blessures bij thuiswonende ouderen met verhoogd valrisico op basis van mobiliteitsproblemen, valhistorie of valangst. Aangezien mensen met osteoporose extra risico lopen op fracturen, maar er eerst gekeken moest worden of het originele programma veilig was voor deze doelgroep, is er een aangepaste versie van het programma specifiek voor mensen met osteoporose, waarin ook meer nadruk gelegd wordt op botbelasting en veiligheid in en om huis. Ook voor deze doelgroep is het primaire doel het verminderen van valincidenten.

Subdoel

Secundaire doelen zijn het bewust worden van valgevaarlijke situaties tijdens activiteiten gedurende het dagelijks leven, het verminderen van valangst en verbeteren van lichamelijk activiteitenniveau, mobiliteit en balans.

Dit wordt gedaan door situaties uit het dagelijks leven na te bootsen en functioneel te trainen. De nabespreking van deze situaties is erg belangrijk om terugkoppeling naar de eigen leef situatie te krijgen. Op basis hiervan worden aanpassingen in de eigen situatie gedaan.

Mobiliteit, balans en angst worden gemeten tijdens een intake en outtake met behulp gevalideerde klinische testen: Berg Balans Schaal, Functional Reach, Timed up and Go, 10 meter looptest, step test en VAS score voor valangst.

Bewustwording van mogelijk valgevaar en het verbeteren van activiteitenniveau wordt besproken tijdens nabespreking van de oefeningen en de evaluatie momenten binnen het programma.

Opzet van de interventie

Het Vallen Verleden Tijd programma wordt uitgevoerd door opgeleide fysiotherapeuten in een eerstelijns praktijk of in een zorginstelling. Het programma is een groepstraining voor maximaal 10 personen en bevat de volgende onderdelen: een hindernisbaan, spelvormen en valtraining. Het totale programma bestaat uit 10 bijeenkomsten van 1.5 uur en wordt twee maal per week aangeboden waardoor de totale duur 5 weken is. Per week wordt in één bijeenkomst de hindernisbaan behandeld en in de andere bijeenkomst de valtraining (45 min) en spelvormen (30 minuten).

Voor mensen met osteoporose is om veiligheidsredenen een aangepaste versie van het ‘Vallen Verleden Tijd’ programma ontwikkeld. Voor dit aangepaste programma wordt het originele programma als basis gebruikt. De valtraining is hierbij aangepast op basis van onderzoek naar de botbelasting tijdens de diverse valoefeningen (Groen et al., 2010b) om zeker te zijn dat deze veilig is voor mensen met osteoporose. Daarnaast is er een bijeenkomst toegevoegd met voorlichting over osteoporose (1 uur), waardoor dit programma 11 bijeenkomsten heeft. De overige bijeenkomsten duren langer doordat de volgende onderdelen zijn toegevoegd: voorlichting over veiligheid in en om huis (2 x 1 uur), botbelastende oefeningen, om verdere botafbraak tegen te gaan (5 x 15 minuten) en functionele looptraining, om het looppatroon te normaliseren (5 x 30 minuten). Het aangepaste programma voor mensen met osteoporose wordt op dit moment gegeven in enkele zorginstellingen.

Locaties en Uitvoering

Het Vallen Verleden Tijd programma wordt uitgevoerd door opgeleide (fysio)therapeuten in een eerstelijns praktijk of in een zorginstelling. Professionals die opgeleid zijn om het programma te kunnen geven zijn te vinden via deze link.

Om implementatie te bevorderen zijn twee websites ontwikkeld:

• E-learning website: voor deelnemers die de scholing “Valpreventie en valtraining’ gevolgd hebben. Op deze site vinden ze informatie over de inhoud van het programma in tekst en filmmateriaal. Dit helpt om het programma in de eigen setting op te zetten
• www.vallenverledentijd.nl: voor geintereseerden die meer willen weten over wat het programma inhoudt en waar het gegeven wordt.

Dat implementatie van het Vallen Verleden Tijd programma goed mogelijk is, blijkt uit onze implementatiestudie waarbij 10 praktijken gevolgd zijn die het programma opgezet hadden. De deelnemers uit deze praktijken lieten een vermindering in valincidentie zien van 32% en significante verbeteringen in verschillende klinische loop- en balanstesten. (Weerdesteyn et al., 2009)

Voor de primaire doelgroep:

Voor mensen die geïnteresseerd zijn in deelname aan het Vallen Verleden Tijd programma is een website ontwikkeld waarop zij informatie kunnen vinden over de inhoud van het programma en gegevens van fysiotherapeuten die de NPi cursus gevolgd hebben en mogelijk het programma aanbieden: www.vallenverledentijd.nl

Voor de intermediaire doelgroep:

In de cursus ‘Valpreventie en Valtraining’ van het Nederlands Paramedisch Instituut (NPi) wordt zowel de theoretische als praktische inhoud en achtergrond van het Vallen Verleden Tijd programma behandeld.

De verschillende onderdelen van het programma worden geoefend, daarnaast worden plattegronden en bouwtekeningen voor de hindernisbaan verstrekt. Ook bevat het cursusmateriaal informatie over de in- en outtake ter evaluatie van het programma.

Voor meer informatie zie: www.paramedisch.org.

Na deelname aan de NPI cursus kunnen de cursisten tegen een kleine vergoeding toegang krijgen tot een e-learning website waarop een uitgebreide handleiding van het programma staat. Daarnaast staan daar de oefeningen van de valtraining nogmaals beschreven in tekst met bijbehorende filmpjes ter verduidelijking.