Een beroep op de burger (2012)

De laatste jaren is in het overheidsbeleid steeds meer aandacht gekomen voor de eigen verantwoordelijkheid van de burger. Aan de ene kant vindt de overheid dat zij zich wel wat kan terugtrekken uit de maatschappij, aan de andere kant vinden burgers soms dat de overheid hen te dicht op de huid zit. De overheid beroept zich op financiële redenen wanneer zij taken afstoot; de burger wil meer vrijheid om zijn eigen leven vorm te geven. Die groeiende aandacht voor meer eigen verantwoordelijkheid hield niet alleen verband met een andere kijk op de verzorgingsstaat, maar ook met de actieve rol die de politiek de burger toeschrijft in de bewaking van de vigerende normen en waarden in de maatschappij. In deze twintigste editie van het Sociaal en Cultureel Rapport – de eerste editie verscheen in 1974 – wordt uitgebreid aandacht besteed aan de achtergronden en het ontstaan van deze groeiende eigen verantwoordelijkheid. In welke sectoren van de verzorgingsstaat is die toegenomen, wat betekent dit voor de omstandigheden waarin mensen leven, wat vinden de mensen zelf van meer eigen verantwoordelijkheid en sluiten die opvattingen aan bij de visie van de overheid? Deze en andere vragen komen uitgebreid aan bod. In het eerste hoofdstuk staan de opzet en inhoud van het rapport beschreven, is de opkomst van meer eigen verantwoordelijkheid in historisch perspectief geplaatst, wordt het begrip eigen verantwoordelijkheid omschreven en wordt een nieuw verantwoordelijkheidsmodel gepostuleerd. Daarna analyseren we de ontwikkeling naar meer eigen verantwoordelijkheid in diverse beleidssectoren: opvoeding, onderwijs, kinderopvang, werk en uitkering, nabestaanden- en vroegpensioen, zorg, wonen, veiligheid, inburgering, cultuur en de buurt.